Με ιδιαίτερα πτωτικούς ρυθμούς εξακολουθούν να κινούνται οι κυκλοφορίες των εφημερίδων και των περιοδικών, οι οποίες για το 2019 έφθασαν το -13,7% και -5,9% αντίστοιχα, σε σχέση με το 2018, όπως δείχνει η τελευταία σχετική έρευνα της ΕΛΣΤΑΤ. Πτωτική ήταν η πορεία εφημερίδων και περιοδικών και το 2018 σε σχέση με το 2017, με τα ποσοστά να είναι αντίστοιχα -5,9% και -9,4%.
Η εικόνα είναι απογοητευτική, αλλά κάπου και αναμενόμενη, δεδομένης της τεράστιας διείσδυσης του διαδικτύου στο χώρο της ενημέρωσης, το οποίο είναι πιο άμεσο, αλλά και οικονομικότερο. Είναι χαρακτηριστικό ότι την δεκαετία 2010-2020 σταμάτησαν να κυκλοφορούν 69 εφημερίδες πανελλαδικής κυκλοφορίας, ενώ σήμερα κυκλοφορούν μόλις 55 τίτλοι. Συνολικά στην επικράτεια κυκλοφορούν σήμερα 285 εφημερίδες, οι οποίες αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα, άλλες σε πιο έντονο βαθμό και άλλες σε μικρότερο. Η εικόνα ωστόσο σε καμία περίπτωση δεν παραπέμπει σε βιώσιμη κατάσταση. Αντίθετα, μήνα με τον μήνα η κατάσταση γίνεται πιο δραματική.
Η πτώση της κυκλοφορίας των εφημερίδων δεν οφείλεται μόνο στις επιπτώσεις της πανδημίας ή στην ανάπτυξη του διαδικτύου. Τα προηγούμενα χρόνια ο Τύπος είχε αναπτύξει αμφιλεγόμενες σχέσεις με την εξουσία και τις εκάστοτε κυβερνήσεις, γεγονός που του στοίχισε – και εξακολουθεί να του στοιχίζει – σε αξιοπιστία και κύρος. Οι Έλληνες δεν εμπιστεύονται πλέον τις εφημερίδες και η κατάσταση αυτή είναι πολύ δύσκολο να ανατραπεί, ενώ σε κάθε περίπτωση χρειάζεται χρόνος, ο οποίος δυστυχώς δεν περισσεύει.
Σύμφωνα με τα στοιχεία Statista της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο μέσος όρος ανάγνωσης εφημερίδων στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι 26%, ποσοστό που στην Ελλάδα είναι μόλις 7%, νούμερο που φέρνει τη χώρα μας προτελευταία στη σχετική κατάταξη. Οι πλέον θετικά προσκείμενες χώρες στον ημερήσιο Τύπο είναι η Φινλανδία και η Σουηδία, με το ποσοστό εκείνων που διαβάζουν κάθε μέρα εφημερίδα να ανέρχεται στο 56%. Ακολουθούν με 54% οι Ολλανδοί, με 44% οι Δανοί, με 40% οι Γερμανοί και οι Αυστριακοί, με 34% οι Βέλγοι, με 23% οι Γάλλοι, με 20% οι Ιταλοί και με 14% οι Κύπριοι.
Όσον αφορά στον δείκτη αξιοπιστίας των εφημερίδων, η εικόνα δεν διαφέρει. Ο μέσος ευρωπαϊκός όρος της αξιοπιστίας του Τύπου στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ανέρχεται στο 46%, ποσοστό που για την Ελλάδα είναι μόλις 29%. Ωστόσο εδώ υπάρχουν και χειρότερα, αφού ο αντίστοιχος δείκτης στην Μ. Βρετανία είναι μόλις… 14%! Η χώρα που ο πληθυσμός της εμπιστεύεται περισσότερο τις εφημερίδες είναι η Ολλανδία με 73% και ακολουθούν η Φινλανδία (71%), το Βέλγιο (63%), η Σουηδία (62%), η Γερμανία (60%), η Δανία (59%), η Πορτογαλία (58%), η Ιταλία (51%), η Γαλλία (48%) και η Κύπρος (41%).
Η πτώση των κυκλοφοριών έχει επιπτώσεις και στα έσοδα από τις διαφημίσεις, οι οποίες πλέον κατευθύνονται σε ένα βαθμό προς το διαδίκτυο. Μάλιστα για το πρώτο 6μηνο του 2020 υπολογίζεται ότι τα έσοδα του Τύπου έχουν μειωθεί έως και 70% σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2019. Βέβαια, υπήρξε κρατική στήριξη το διάστημα αυτό με 20 εκατ. ευρώ, με τη μορφή της διαφημιστικής καμπάνιας «Μένουμε Σπίτι» και «Μένουμε Ασφαλείς», ωστόσο το ποσό αυτό δεν ήταν αρκετό, αφού δεν αφορούσε μόνο στις εφημερίδες, αλλά σε όλα τα ΜΜΕ. Το μόνο θετικό στοιχείο είναι ότι τελικά δεν καταργήθηκε η υποχρέωση των δημόσιων φορέων και οργανισμών να προχωρούν σε κρατικές δημοσιεύσεις στις εφημερίδες της περιφέρειας.
Την ίδια στιγμή η κυβέρνηση προγραμματίζει ενίσχυση με ποσό 7,5 εκατ. ευρώ για τις εφημερίδες πανελλαδικής εμβέλειας και άλλα 4 εκατ. ευρώ για τις περιφερειακές. Μια καλοδεχούμενη ενίσχυση, η οποία θα πρέπει να γίνει άμεσα και με τα κατάλληλα κριτήρια. Για την ουσιαστική όμως επίλυση των προβλημάτων απαιτείται μια ολοκληρωμένη στρατηγική ανάπτυξης του Τύπου, με κανόνες της αγοράς και όχι με τακτική επιδοτήσεων. Γιατί με επιδοτήσεις κανείς ποτέ δεν πήγε πουθενά…