Σε μια συναισθηματικά φορτισμένη ομιλία, ο Διευθύνων Σύμβουλος αναφέρθηκε σε αυτό που τόσα χρόνια την κρατά ζωντανή και επιτυχημένη. Περιέγραψε πόσο τον είχε εντυπωσιάσει, ήδη από τις πρώτες ημέρες του στην επιχείρηση, η ιδιαίτερη αγάπη και το πάθος που έτρεφαν οι εργαζόμενοι γι’ αυτήν και η ενότητά τους στην προσπάθεια να την κάνουν να μεγαλουργεί. Αναφέρθηκε επίσης στο πώς όταν πήγε να εργασθεί στα κεντρικά της πολυεθνικής στο εξωτερικό, βρήκε την ίδια κουλτούρα, καταλαβαίνοντας γιατί οι δύο οργανισμοί ταίριαξαν τόσο καλά. Έκλεισε λέγοντας ότι αυτό που κράτησε την επιχείρηση ακμάζουσα όλες αυτές τις δεκαετίες δεν ήταν παρά «το Ήθος και οι Αξίες».

Θυμήθηκα τα δικά μου περάσματα από ιστορικές επιχειρήσεις – ως στέλεχος ή συνεργάτης. Σε όλες «το ήθος και οι αξίες» δημιουργούσαν τον συνδετικό ιστό για όλους –σπουδαγμένα στελέχη ή  χειρώνακτες εργάτες.

Θυμήθηκα επίσης σχετικές συζητήσεις με φίλους ή μαθητές: Τους λέω για το θαυμασμό που τρέφω για τις μεγάλες επιχειρήσεις  – εθνικές ή πολυεθνικές– που καταφέρνουν και ενώνουν κάτω από την στέγη τους ανθρώπους με διαφορετικό παρελθόν, από διαφορετικές τάξεις, εθνικότητες ή φυλές, δημιουργώντας κοινότητες μέσα στις κοινωνίες και νησίδες ανάμεσα στα κράτη, που εμπνέονται από κοινά οράματα και στόχους και επιλέγουν κοινές αξίες και συμπεριφορές. Και κάπου εκεί, πάντα κάποιος συνομιλητής θα φέρει ένα αρνητικό παράδειγμα, για να λάβει την απάντηση ότι «δεν υπάρχει παράδειγμα ιδιωτικής επιχείρησης που να επιβίωσε σε μεγάλο βάθος χρόνου χωρίς να στηρίζεται σε ήθος και αξίες». Η συζήτηση γίνεται όμως δυσκολότερη όταν εμφανίζεται η δυσπιστία που έχει χτιστεί εναντίον των μεγάλων επιχειρήσεων, σε έναν τόπο όπου το Κράτος έχει κάνει ότι μπορεί για να τις δυσφημίσει: Ως ο μεγαλύτερος εργοδότης και πάροχος υπηρεσιών δεν κατάφερε ποτέ να χτίσει ήθος και αξίες προς όφελος των υπαλλήλων του ή των πελατών του. Ως επιχειρηματίας χρησιμοποιεί τις  ΔΕΚΟ με τους γνωστούς τρόπους και διαπλέκεται για να δημιουργηθούν «ιδιωτικές» επιχειρήσεις που, χωρίς ήθος και αξίες, δεν καταφέρνουν παρά να επιζούν για λίγα χρόνια ή μια-δυο δεκαετίες.  Και ως κύριος φορέας εκπαίδευσης και ενημέρωσης προβάλλει συχνά τα αρνητικά στερεότυπα για την επιχειρηματικότητα, εκμεταλλευόμενο πολλούς δασκάλους και δημοσιογράφους που δεν είχαν ποτέ την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με κανονικές, υγιείς επιχειρήσεις.

Τελικά όσοι αγαπάμε την επιχειρηματικότητα και κατανοούμε την αλήθεια της έχουμε πολλή δουλειά να κάνουμε για να αλλάξουμε τα στερεότυπα.