Η σχέση της Ελλάδας με τον τουρισμό ήταν ανέκαθεν ξεχωριστή. Και πώς θα μπορούσε να μην είναι, όταν η αφθονία φυσικού και πολιτισμικού πλούτου που διαθέτει η χώρα, λίγους μπορεί να αφήσει ασυγκίνητους. Έτσι, ακόμα και εφέτος, που εξαιτίας της οικονομικής κρίσης μειώθηκαν αισθητά οι αφίξεις, ο τουρισμός παρέμεινε βασικός αιμοδότης της ελληνικής οικονομίας – άλλωστε, η συμβολή της τουριστικής οικονομίας στο ΑΕΠ πλησιάζει το 20%.

Ο τουρισμός αποτελεί, λοιπόν, αναπόσπαστο κομμάτι της ελληνικής πραγματικότητας, εξ ου και η κυκλοφορία δεκάδων εντύπων που καταπιάνονται με τον τουρισμό. Περιοδικά, εφημερίδες ένθετα, αυτόνομα, κλαδικά, lifestyle, μηνιαία, τριμηνιαία, ετήσια, free press, στην Ελλάδα «ευδοκιμούν» (θεωρητικά τουλάχιστον) τίτλοι για κάθε γούστο και ανάγκη. Χωρίζονται δε, όπως σωστά επισημαίνει ο Νίκος Κούμανης, Διευθύνων Σύμβουλος της Real Events -εκδίδει το περιοδικό Tourism & Property- σε δύο βασικές κατηγορίες: η μία «αποτελείται από αμιγώς lifestyle έντυπα με κεντρικό θέμα το ταξίδι αναψυχής», ενώ η άλλη «απευθύνεται στους επαγγελματίες του τουρισμού».

Μάλιστα, παρότι θεωρεί ότι στην πρώτη κατηγορία, αυτή των εντύπων για το ευρύ κοινό, «υπάρχουν καλά προϊόντα, τόσο ξενόγλωσσα όσο και στα ελληνικά», δεν έχει ανάλογη άποψη και για τα κλαδικά έντυπα: «Αν πραγματικά πίστευα ότι τα υπάρχοντα έντυπα κάλυπταν τα ενδιαφέροντα του αναγνώστη-επαγγελματία, τότε προφανώς δεν θα επέλεγα να εμπλακώ με τον τουριστικό τύπο», δηλώνει απερίφραστα.

Προκλήσεις εν πλω
Ποιοτικά ή λιγότερο ποιοτικά, το σίγουρο είναι ότι τα εγχώρια έντυπα τουρισμού, αναψυχής και θάλασσας είναι τόσα πολλά ώστε υποχρεούνται να λειτουργούν σε συνθήκες εντονότατου ανταγωνισμού. Και δη σε μία περίοδο, όπου καλούνται να αντιμετωπίσουν μία σειρά από άλλες διόλου ευκαταφρόνητες προκλήσεις, όπως η οικονομική ύφεση, και να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα που προκύπτουν από την καθιέρωση του διαδικτύου.

«Μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις είναι αναμφίβολα η ανάπτυξη του διαδικτύου», επιβεβαιώνει η Ειρήνη Σδράκα, Διευθύντρια Σύνταξης του περιοδικού Cosmos Travel. Σπεύδει, ωστόσο, να αναφέρει ότι «μπορεί το διαδίκτυο να προσφέρει πλούτο στοιχείων, αλλά είναι χρονοβόρο, κουραστικό και σε καμμία περίπτωση δεν μπορεί να συγκριθεί με την ευχρηστία ενός ταξιδιωτικού εντύπου».

Παίρνοντας το λόγο, η Μαντλέν Λοράντου, Υπεύθυνη Επικοινωνίας της Xenia (δωρεάν εφημερίδα Xenia News), αναγνωρίζει ότι στην εποχή της ύφεσης και της υπερπροσφοράς δεν είναι εύκολο «να διατηρηθεί σταθερή η περιοδικότητα των εκδόσεων, το tirage, χωρίς εκπτώσεις στην ποιότητα» και χαρακτηρίζει ως κυριότερη πρόκληση για κάθε περιοδικό «τη διατήρηση του ενδιαφέροντος των αναγνωστών του στην ύλη του».

Παρομοίως, τα στελέχη του περιοδικού Voyager (PMP Media) θεωρούν ότι τα περιοδικά οφείλουν «να εντοπίσουν και να αναγνωρίσουν τις πραγματικές ανάγκες του σημερινού ταξιδιώτη, προσφέροντάς του επιλογές, λύσεις, ιδέες και, εννοείται, έγκυρη πληροφορία». Και, συν τοις άλλοις, να τον κάνουν να «ονειρευτεί τη ζωή του μακριά απ’ το γραφείο» και να «συνεχίσουν να αποδεικνύουν ότι το “ταξίδι δεν είναι πολυτέλεια, αλλά ανάγκη κάθε ανθρώπου, όποιο κι αν είναι το εισόδημά του”».

Από την άλλη, ο Ν. Κούμανης εστιάζει στο ζήτημα της επιβίωσης: «Είναι γνωστό, ειδικότερα στις μέρες μας ότι αρκετές τουριστικές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν προβλήματα ρευστότητας», υπενθυμίζει και συνεχίζει: «Ως εκ τούτου, η διαφημιστική προβολή τους σε κλαδικά έντυπα δεν αποτελεί προτεραιότητα για αρκετούς ξενοδοχειακούς επιχειρηματίες. Το ίδιο συμβαίνει και με τις εταιρείες ενοικίασης σκαφών αναψυχής, που πλήττονται σημαντικά από την αρνητική οικονομική συγκυρία». Ποιο πιστεύει συνεπώς ότι είναι το «κλειδί» για τη βιωσιμότητα των περιοδικών τουρισμού; «Η διαφοροποίηση από την πεπατημένη».

Η «σκόπελος» της ύφεσης
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Media Services, τα διαφημιστικά κονδύλια που απορρόφησαν τα περιοδικά της χώρας το πρώτο εξάμηνο του 2009 ήταν μειωμένα κατά 20% σε σχέση με πέρυσι. Και δεν αποκλείεται η πτώση να είναι ακόμα μεγαλύτερη το δεύτερο μισό του έτους. Είναι προφανές, συνεπώς, ότι τα έντυπα υποχρεούνται ένεκα των δύσκολων συνθηκών να αντιδράσουν και, μεταξύ άλλων, να αναπροσαρμόσουν τη στρατηγική τους. Είτε σε επίπεδο θεματολογίας και προσφορών που «συνοδεύουν» κάθε τεύχος, είτε σε ό,τι αφορά την τιμή του εντύπου και το κόστος διαφημιστικής προβολής.

Σύμφωνα, πάντως, με το Ν. Κούμανη, «τα κλαδικά έντυπα του τουρισμού δεν έχουν μεγάλα περιθώρια εκπτώσεων σε ό,τι αφορά τις διαφημιστικές καταχωρίσεις, αφού το κόστος παραγωγής ενός τεύχους παραμένει στα επίπεδα που ήταν πριν την ύφεση». Ποια ήταν, ως εκ τούτου, η τακτική που ακολούθησε η νεοσύστατη Real Events για να διαφοροποιήσει το «Tourism & Property»; Προέβη σε αλλαγές στο layout και, έχοντας ως αρχή «να προβάλλουμε θέματα που πραγματικά απασχολούν το σύγχρονο επιχειρηματία που έμμεσα ή άμεσα δραστηριοποιείται στον τουρισμό», αφιέρωσε το θέμα εξωφύλλου στα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο τουρισμός στην Αθήνα.

Αντίστοιχα, αναφερόμενη στην περίπτωση της Xenia News, η Μ. Λοράντου εξηγεί ότι «δεν προβήκαμε σε κάποια διαφοροποίηση στις τιμές». Και αυτό γιατί «το κόστος της διαφημιστικής προβολής στην εφημερίδα είναι σε λογικά επίπεδα, αναλογιζόμενοι ότι είναι το έντυπο με το μεγαλύτερο αριθμό κυκλοφορίας στην Ελλάδα, στον οικονομικό-τουριστικό κλάδο». Όσο για τη θεματολογία της εφημερίδας, διευκρινίζει ότι «από την αρχή δώσαμε ιδιαίτερη βαρύτητα στην ύλη, επιδιώκοντας την ενημέρωση και όχι την εμπορικότητα, και αυτός παραμένει ο κυριότερος στόχος μας».

Από την πλευρά της, η Ε. Σδράκα επισημαίνει ότι «παρά την ύφεση, η μείωση είναι ελάχιστη. Άρα, δεν αναγκαστήκαμε να προσαρμόσουμε τις τιμές ή το κόστος των διαφημιστικών παροχών». Αυτό που έκαναν, όμως, ήταν να συμπεριλάβουν στην ύλη του περιοδικού «κάποιους προορισμούς που είναι πιο προσιτοί, καθώς και πολλές προσφορές που παρουσιάζουν τα διάφορα ταξιδιωτικά γραφεία και αεροπορικές εταιρείες». Κάτι αντίστοιχο έπραξε δε και το Voyager, μιας και εντάσσει πια συχνά στην ύλη του «αφιερώματα με οικονομικές προτάσεις σε δημοφιλείς ευρωπαϊκούς προορισμούς». Επίσης, επέλεξε να διατηρήσει την τιμή του τεύχους σε σταθερά επίπεδα, ενώ σχεδόν κάθε τεύχος του περιοδικού «συνοδεύεται από οδηγούς πόλεων για διάφορους δημοφιλείς προορισμούς».

Περί διαφημιστικού περιβάλλοντος
Εν μέσω της χρηματοπιστωτικής κρίσης και της κλιμακούμενης αβεβαιότητας για το μέλλον της έντυπης δημοσιογραφίας, η ολοένα και μεγαλύτερη τάση για αυξημένη επένδυση στην online διαφήμιση σίγουρα προβληματίζει τα έντυπα της συγκεκριμένης κατηγορίας. Μήπως, όμως, μολαταύτα διατηρούν αυτά κάποιο σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα έναντι του διαδικτύου;

Στο ερώτημα «γιατί να προτιμήσει ο διαφημιζόμενος τις σελίδες ενός εντύπου τουρισμού, αναψυχής και θάλασσας και όχι κάποιο site ανάλογης θεματολογίας», η Μ. Λοράντου επιλέγει να απαντήσει με τη φράση «η οθόνη του υπολογιστή βολεύει, το χαρτί όμως ακόμα πουλάει». Και αυτό γιατί, όπως αναφέρουν τα στελέχη του Voyager, «το περιοδικό είναι πιο φιλικό προς τις αισθήσεις μας. Μπορούμε να το αγγίξουμε, να το ξεφυλλίσουμε και να το απολαύσουμε όποια στιγμή θέλουμε. Αυτή η αμεσότητα δεν μπορεί να δοθεί μέσα από ένα site».

Παίρνοντας τη σκυτάλη, ο Ν. Κούμανης συμπληρώνει ότι «άλλη βαρύτητα έχει το χαρτί και άλλη η οθόνη του υπολογιστή». Γιατί; Διότι «το περιοδικό συνήθως το ανοίγουμε όταν διαθέτουμε περισσότερο χρόνο και άρα πιο εύκολα θα δώσουμε προσοχή στο περιεχόμενο μιας διαφημιστικής καταχώρισης. Άλλωστε και η έκταση που καταλαμβάνει μια ολοσέλιδη καταχώριση είναι κατά πολύ μεγαλύτερη σε σχέση με την αντίστοιχη ενός banner».

Πάντως, προς τιμήν του, κάθε άλλο παρά αφορίζει το διαδίκτυο, μιας και παραδέχεται ότι «για να είναι ολοκληρωμένη μια διαφημιστική εκστρατεία, πρέπει να είναι πολυδιάστατη, να μην περιορίζεται δηλαδή σε ένα μέσο. Πρέπει ο διαφημιζόμενος να επιλέξει το σωστό mix υπηρεσιών προβολής που αρμόζει στην επιχείρησή του ούτως ώστε να διοχετεύσει την πληροφορία που θέλει στο στοχευόμενο κοινό. Και το κοινό αυτό δεν έχει απαραίτητα μόνο μια πηγή».

Ήτοι, όπως προσθέτει η Ε. Σδράκα, «συχνά συνδυάζουν οι διαφημιζόμενοι τα έντυπα και το διαδίκτυο, χωρίς όμως να σταματούν εντελώς τη διαφημιστική προβολή με καταχωρίσεις». Πολύ απλά γιατί «ο περιοδικός τύπος είναι μια απτή πραγματικότητα, κάτι που μπορεί κάποιος να πιάσει, να ξεφυλλίσει με λεπτομέρεια, να περάσει ευχάριστα την ώρα του, να ψυχαγωγηθεί». Ενώ αντιθέτως, «το διαδίκτυο εξακολουθεί να είναι σε πρώιμο στάδιο και ενέχει κινδύνους που δεν έχουν ξεπεραστεί».

«Περιήγηση» στο μέλλον
Τα εμπόδια που συναντούν στη ρότα τους δεν είναι λίγα και δεν αποκλείεται κάποια περιοδικά να αναγκαστούν να ανακρούσουν πρύμνα. Ωστόσο, ο Ν. Κούμανης διατρανώνει ότι τα έντυπα της συγκεκριμένης κατηγορίας δικαιούνται να αισιοδοξούν για το μέλλον τους. «Πρώτον, γιατί για αρκετά χρόνια ακόμα θα υπάρχουν αναγνώστες οι οποίοι προτιμούν τις έντυπες εκδόσεις έναντι των ηλεκτρονικών. Και, δεύτερον, γιατί η ανάγκη του επαγγελματία για έγκυρη ενημέρωση είναι ανεξάντλητη. Συνεπώς», καταλήγει ο Διευθύνων Σύμβουλος της Real Events, «όταν υπάρχει ένα έντυπο που τα θέματά του καλύπτουν τις ανάγκες πληροφόρησης του αναγνώστη, τότε το κοινό στο οποίο απευθύνεται θα το αγοράσει».

Εξίσου αισιόδοξη παρουσιάζεται η Ε. Σδράκα, η οποία προβλέπει ότι «ένα αξιόλογο, προσεγμένο και, πολυτελές έντυπο που αντιμετωπίζει με συνέπεια τον αναγνώστη, δεν πρόκειται ποτέ να κλείσει». Και τότε, αν πληρούν τα έντυπα αυτές τις προδιαγραφές, θα είναι πράγματι αυτονόητο, όπως δηλώνει η Μ. Λοράντου, «σε μία αγορά, όπου ο τουρισμός συνεισφέρει το 20% του ΑΕΠ, να έχει ο κλάδος αυτός τα δικά του μέσα».

Δαμάζοντας τα κύματα
Δεν έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε που το διαδίκτυο αποτελούσε πολυτέλεια τόσο για το ευρύ κοινό όσο και για τα έντυπα. Σύμφωνα με στοιχεία της Focus Bari, το 2000 «σύχναζε» στα «κύματα» του διαδικτύου μόλις το 14% των Ελλήνων. Τουναντίον, πλέον το ποσοστό αγγίζει το 50%, ενώ παράλληλα έχουν αυξηθεί άρδην τα περιοδικά και οι εφημερίδες που κρίνουν αναγκαία την (ουσιώδη) παρουσία τους στον κυβερνοχώρο. Το ερώτημα, λοιπόν, που εύλογα προκύπτει είναι πώς επιχειρούν τα έντυπα τουρισμού, αναψυχής και θάλασσας να αξιοποιήσουν το διαδίκτυο.

Νίκος Κούμανης (Tourism & Property): Εκτός από το περιοδικό «Tourism & Property», η εταιρεία διαθέτει και ειδησεογραφικό portal, ώστε να διεισδύουμε τόσο στους νέους επαγγελματίες που χρησιμοποιούν περισσότερο το διαδίκτυο όσο και στους πιο παραδοσιακούς που προτιμούν το έντυπο. Μάλιστα, αυτές τις μέρες είμαστε σε τακτική επικοινωνία με την εταιρεία που κατασκεύασε το website μας ώστε αυτό να αναβαθμιστεί, τόσο αισθητικά όσο και τεχνολογικά, με στόχο να αυξήσουμε την επισκεψιμότητά του. Το ίδιο κάνουμε και με το ηλεκτρονικό newsletter που στέλνουμε μέσω e-mail. Βελτιώνοντας τα ηλεκτρονικά μέσα που διαθέτουμε, προσβλέπουμε στην προσέλκυση περισσότερων πελατών.

Μαντλέν Λοράντου (Xenia News): Φροντίζουμε σημαντικά άρθρα, συνεντεύξεις και ρεπορτάζ να τα διοχετεύουμε σε ηλεκτρονικά μέσα.

Ειρήνη Σδράκα (Cosmos Travel): Η παρουσία μας στο διαδίκτυο είναι ήδη υπαρκτή εδώ και πολλά χρόνια. Φυσικά, ως ενημέρωση για την τρέχουσα ύλη αλλά και για τα προηγούμενα τεύχη που ενδιαφέρουν τους αναγνώστες. Περαιτέρω  αξιοποίηση θα γίνει μέσω μιας πιο ανεπτυγμένης παρουσίας στο ίντερνετ, με εμπλουτισμό και αναβάθμιση της ιστοσελίδας.

«Λόγια της πλώρης»
Νίκος Κούμανης (Tourism & Property)

  • Όταν η προσφορά ανταποκρίνεται στις ανάγκες της ζήτησης, τότε το προϊόν πουλάει. Όσα περιοδικά προσαρμόσουν την ύλη τους στις ανάγκες του αναγνωστικού κοινού, δεν νομίζω ότι θα αντιμετωπίσουν πρόβλημα. Απαιτούνται, όμως, καλά αντανακλαστικά και προσαρμοστικότητα.

Μαντλέν Λοράντου (Xenia)

  • Είναι αναμφίβολο ότι η υπερπροσφορά και η οικονομική ύφεση δεν διευκολύνουν τα πράγματα. Ήδη, περιοδικά του κλάδου έχουν συρρικνωθεί.
  • Η κυριότερη πρόκληση για κάθε περιοδικό, είναι η διατήρηση του ενδιαφέροντος των αναγνωστών του στην ύλη του. Να διαβάζεται.
  • Δεν πιστεύω ότι τα κλαδικά έντυπα του τουρισμού έχουν μεγάλα περιθώρια εκπτώσεων σε ό,τι αφορά τις διαφημιστικές καταχωρίσεις, αφού το κόστος παραγωγής ενός τεύχους παραμένει στα επίπεδα που ήταν πριν την ύφεση.

Ειρήνη Σδράκα (Cosmos Travel)

  • Το ταξίδι είναι όνειρο του καθενός και τα όνειρα δεν θα σταματήσουν να υπάρχουν ποτέ. Εμείς ευελπιστούμε να ξυπνάμε με τις εικόνες μας το ενδιαφέρον των αναγνωστών και να τους ξεσηκώνουμε για μικρές ή μεγάλες αποδράσεις, μέσα από τις σελίδες και τα άρθρα μας.
  • Το διαδίκτυο μπορεί να προσφέρει πλούτο στοιχείων αλλά είναι χρονοβόρο, κουραστικό και σε καμμία περίπτωση δεν μπορεί να συγκριθεί με την ευχρηστία ενός ταξιδιωτικού εντύπου.

Voyager

  • Η ανάγκη των ανθρώπων να ταξιδεύουν μας κάνει να αισιοδοξούμε για το μέλλον των περιοδικών. Ο κόσμος πάντα θα αναζητά διεξόδους από την καθημερινότητα και πάντα θα διεκδικεί το δικαίωμα στο όνειρο. Ένα περιοδικό ταξιδιού, όπως το Voyager, οδηγεί τον ταξιδιώτη στον προορισμό ακόμη και πριν πραγματοποιήσει ένα ταξίδι.
  • Το περιοδικό, όπως και το βιβλίο, είναι πιο φιλικό προς τις αισθήσεις μας. Μπορούμε να το αγγίξουμε, να το ξεφυλλίσουμε και να το απολαύσουμε όποια στιγμή θέλουμε.

Υλικό για «ταξίδια»
Μία από τις επιδιώξεις των εντύπων που απευθύνονται στο ευρύ κοινό είναι να αποτελούν το όχημα μέσω του οποίου «αποδρούν» οι αναγνώστες από τα προβλήματα και τη ρουτίνα της καθημερινότητας. Που τους επιτρέπει να γίνονται και πάλι παιδιά και να πραγματοποιούν, όπως παλιά, «ταξίδια» με το νου σε ονειρεμένους προορισμούς. Υπερβολή ή πραγματικότητα;

Για τους εκπροσώπους του περιοδικού Voyager, «ναι, τα περιοδικά της συγκεκριμένης κατηγορίας λειτουργούν ως “απόδραση” από την καθημερινότητα. Και αυτή η “απόδραση” δεν είναι δεν είναι πολυτέλεια, αλλά ανάγκη -σήμερα περισσότερο από ποτέ- του σύγχρονου ανθρώπου. Το να μπορείς να πιεις τον καφέ σου, διαβάζοντας ένα καλογραμμένο κείμενο, ξεφυλλίζοντας φωτογραφίες που θα σου κεντρίσουν τη φαντασία και θα σε κάνουν να ονειρευτείς το ταξίδι, είναι μια από τις καθημερινές “πολυτέλειες” που χρωστάμε στον εαυτό μας. Κάνουν τη ζωή μας πιο όμορφη».

Ανάλογη άποψη εκφράζει η Ειρήνη Σδράκα, Διευθύντρια Σύνταξης του Cosmos Travel, η οποία τονίζει ότι «δρούμε ως αγχολυτικό αλλά και ως παράθυρο στον κόσμο. Ακόμη και εκείνοι που δεν έχουν την πρόθεση να ταξιδέψουν, αγοράζουν το περιοδικό για να μπορούν να ταξιδεύουν μέσα από τις σελίδες μας. Υπάρχουν αναγνώστες που έχουν εξομολογηθεί ότι μόνο έτσι μπορούν να γνωρίσουν μέρη εκτός και εντός Ελλάδας». Πόσο μάλλον σε περιόδους οικονομικής δυσπραγίας όπως σήμερα…