Δεν πρόκειται βέβαια να σας πω ούτε για ποια χρηματοδοτική γραμμή πρόκειται, ούτε για ποια προκήρυξη, ούτε ακόμα λιγότερο ποιοι και ποιοι υπέβαλαν, πρώτον γιατί δεσμεύομαι και δεύτερον γιατί για κάτι τέτοιο θα μου χρειαζόταν όχι μια σελίδα αλλά η 12τομη εγκυκλοπαίδεια του Ελευθερουδάκη. Και αυτό γιατί βεβαίως ασχολήθηκα με προγράμματα σχετικά με πολιτισμό. Χρηματοδοτήσεις για τον πολιτισμό δεν υπάρχουν δα και πολλές, οπότε μόλις βγει κάποια προκήρυξη τρέχουνε όλοι κουτσοί-στραβοί στον Άγιο Παντελεήμονα, ελπίζοντας να ελεηθούν. Αμ δε. Για να σας δώσω να καταλάβετε, χωρίς να σας πω πόσες προτάσεις κατατέθηκαν, θα σας δώσω μια μικρή ένδειξη: μεταξύ των σχεδίων δράσης που κατατέθηκαν, αυτά που θα χρηματοδοτηθούν θα είναι ένα 6,66%. Ουδέν σχόλιον.

Πάντως, για έναν έντιμο και συνειδητό αξιολογητή, όπως πασχίζω να είμαι, η εμπειρία αυτή έχει πολλές πτυχές και μάλιστα αντιφατικές. Πρώτα-πρώτα αφάνταστη κούραση, πίεση χρόνου και αίσθημα βαριάς ευθύνης. Λύπη και αίσθημα αδικίας όταν βλέπουμε καθαρά ότι ωραιότατες ιδέες και ενδιαφέρουσες προτάσεις δεν έχουν καμιά πιθανότητα να χρηματοδοτηθούν γιατί, για να το πω ωμά, τα λεφτά δε θα φτάσουν για όλους. Τσαντίλα και εκνευρισμός για τους καιροσκόπους που γράφουν στο πόδι πρόχειρες και αναξιόπιστες προτάσεις νομίζοντας ότι οι αξιολογητές είναι άσχετοι, τυφλοί και εξ ίσου ακαλλιέργητοι με εκείνους.

Όλα αυτά είναι φυσικά, για μένα όμως το κυρίαρχο συναίσθημα είναι μια βαθύτατη ικανοποίηση και μεγάλη χαρά, γιατί κάτι για το οποίο δουλεύω σκληρά εδώ και 20 χρόνια, η πολιτιστική διάσταση της ανάπτυξης, έγινε επιτέλους το κατ’ εξοχήν θέμα, ρεύμα, τάση, ό,τι θέλετε και πάντως σημαντικό κριτήριο επιλογής. Εκεί που το 1992 λέγαμε (εγώ και κάτι άλλοι λοξάτοι σαν εμένα) «πολιτιστική διάσταση της ανάπτυξης» και μας ρωτούσαν «δηλαδή, τι πουλάτε;», τώρα αν δεν βάλεις μέσα στο πρόγραμμα λιγουλάκι ανάπτυξη μέσω κουλτούρας, ένα πασπάλισμα κοινωνικής συνοχής και γαρνιτούρα από πολιτιστική πολυμορφία, πρόταση δεν νοείται και χρηματοδότηση ακόμα λιγότερο. Εδώ το κουτσοί-στραβοί είναι κυριολεξία: καταπατούνται τα δικαιώματα των Πυγμαίων Μπάτουα στη Ρουάντα; πολιτιστική δράση. 65% η ανεργία στους Ινδιάνους Αϋμαρά της Βολιβίας; τσουπ, πολιτιστικό δίκτυο. Αργοπεθαίνει η παράδοση των Ντιολά στην Γκάμπια και τη Σενεγάλη; χοπ, μια ψηφιακή πλατφόρμα καταγραφής των κουλτουρών.

Καλά, θα μου πείτε, βρε αχάριστη, δεν φτάνει που αυτό που πίστεψες και για το οποίο αγωνίζεσαι τόσα χρόνια έγινε μόδα, πάλι γκρινιάζεις; Μα δεν γκρινιάζω, αλλά όχι, δεν μου αρέσει η χρήση αυτών των αξιών σαν μόδα. Γιατί αυτοί που τώρα τρέχουν τσιρίζοντας ότι αυτοί «ανέκαθεν πίστευαν στη δύναμη του πολιτισμού» είναι οι ίδιοι που κάγχαζαν πριν 5 χρόνια και που σε 2 χρόνια θα τρέχουν πίσω από μια νέα μόδα, ιδίως αν υπόσχεται λεφτά με από πάνω το λογότυπο της Ευρώπης σαν τιμητική διάκριση. Αλλά μη νομίζετε, ευτυχώς η προχειρότητα και ο οππορτουνισμός φαίνονται και δη κραυγαλέα, το ίδιο όπως και τα ασύδοτα copy-paste με ωραία κείμενα των οποίων οι συγκολλητές δεν πιστεύουν λέξη.

Ευτυχώς όμως η ψυχή, η γνώση, ο σεβασμός των άλλων και η ειλικρίνεια φαίνονται κι αυτά πολύ καθαρά. Και βέβαια υπάρχουν οι ειλικρινείς, οι πεισμένοι, οι πεισματάρηδες και οι αλλοπαρμένοι, αυτοί που δουλεύουν μήνες και χρόνια για να ετοιμάσουν ένα υπέροχο, καλοσχεδιασμένο, έντιμο, ανθρώπινο σχέδιο δράσης που, αν χρηματοδοτηθεί και υλοποιηθεί, μπορεί πράγματι κάτι να αλλάξει για κάποιους ανθρώπους. Ίσως όχι για εκατομμύρια ανθρώπους και ίσως ούτε καν για χιλιάδες, αλλά και ακόμη και αν ελάχιστοι άνθρωποι δουν το παρόν τους και το μέλλον τους να βελτιώνεται έστω και λίγο, για μένα είναι ήδη πολύ σημαντικό. Όχι αρκετό, αλλά πάλι βέβαια ποτέ δεν θα είναι αρκετό…

Όσα χρόνια δραστηριοποιούμαι στην πολιτιστική ανάπτυξη, θυμάμαι ότι συμμετείχα κι εγώ στο τακτικό λυντσάρισμα των ευρωπαϊκών οργανισμών και στη συνεχή γκρίνια για το πώς γίνονται οι κρίσεις, ποιοι παίρνουν τις χρηματοδοτήσεις, πώς τις διαχειρίζονται, κ.λπ. κ.λπ. Δεν αρνούμαι το βάσιμο της κριτικής μας, ούτε τα δεκάδες γνωστά και άγνωστα σκάνδαλα. Απλά, τούτη τη φορά είμαι από την άλλη μεριά του φράχτη και μου δόθηκε η ευκαιρία να δω και την άλλη όψη. Πράγμα που, όπως και να το κάνουμε, είναι πάντα πολύτιμο.