Ραδιόφωνο: Ημέρες Διαδικτύου στα ερτζιανά

Ήταν 30 Οκτωβρίου του 1938, όταν ο 23χρονος τότε Orson Welles αφηγήθηκε κατά τη διάρκεια της ραδιοφωνικής εκπομπής του, το βιβλίο «Ο Πόλεμος των Κόσμων». Η παράστασή του ήταν τόσο πειστική, ώστε πολλοί ακροατές θεώρησαν ότι η Γη δεχόταν όντως εισβολή από Αρειανούς και πανικόβλητοι βγήκαν στους δρόμους.

Από τότε πολλά έχουν αλλάξει και, δεκαετία με τη δεκαετία, το Ραδιόφωνο υποχώρησε στην προτίμηση του κοινού. Έστω και έτσι, όμως, το εν λόγω Μέσο εξακολουθεί να κρατάει συντροφιά σε εκατομμύρια ακροατές κάθε ηλικίας. Διότι είναι ένα Μέσο γοητευτικό, απρόβλεπτο, παρεΐστικο, χρήσιμο, εθιστικό. Το «θέατρο του μυαλού» το αποκαλούν και δικαίως μιας και το καλό Ραδιόφωνο αποδεικνύει ότι πολλές φορές οι λέξεις είναι πιο ισχυρές από τις εικόνες.

Τα «παράσιτα» της μειωμένης διαφημιστικής απορρόφησης…
Σύμφωνα με την τελευταία έρευνα της Focus Bari για λογαριασμό της Α.Ε.Μ.Α.Ρ., ο μέσος ημερήσιος χρόνος ακρόασης έφτασε την περίοδο 4 με 31 Οκτωβρίου τα 221,7 λεπτά. Με άλλα λόγια, ο μέσος ακροατής αφιερώνει στο Μέσο περισσότερες από 3,5 ώρες κάθε μέρα.

Ο κόσμος ακούει, λοιπόν, Ραδιόφωνο. Οι διαφημιζόμενοι όμως; Πόσο εμπιστεύονται το Μέσο; Τα στοιχεία της Media Services (βλέπε σχετικό πίνακα) δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά, μιας και, σε σχέση με το 2008, η ποσοστιαία πτώση είναι ανησυχητικά υψηλή. Όπως επισημαίνει δε ο Γεώργιος Μπίνιος, Γενικός και Οικονομικός Διευθυντής του Λάμψη 92,3, «το Ραδιόφωνο επηρεάστηκε έντονα από τη μείωση διαφημιστικής δαπάνης η οποία έχει αγγίξει πρωτοφανή επίπεδα σε σχέση με προηγούμενα έτη».

Εκτιμά, ως εκ τούτου, ότι η μεγαλύτερη πρόκληση που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν οι ραδιοφωνικοί σταθμοί μέσα στους επόμενους μήνες θα είναι «να εξασφαλίσουν οικονομική βιωσιμότητα και ταμειακή ρευστότητα, ώστε να συνεχίσει το Ραδιόφωνο να διεκδικεί το μερίδιο που του αναλογεί σε σχέση με τα υπόλοιπα Μέσα».

Στην οικονομική ύφεση επικεντρώνει και ο Μιχάλης Ρούσος, Υπεύθυνος Μάρκετινγκ του NovaΣπορ FM 94,6, ο οποίος δηλώνει ότι, «ως το Μέσο με το μικρότερο μερίδιο διαφημιστικής απορρόφησης, καλείται το Ραδιόφωνο να επιβιώσει σε μία δύσκολη περίοδο που δεν δείχνει να πλησιάζει προς το τέλος της».

Παρά το γεγονός, όμως, ότι «το επίπεδο διάστημα είναι κρίσιμο», διατηρεί την αισιοδοξία του ότι «με σωστή διαχείριση και οργάνωση των διαθέσιμων χρηματοοικονομικών και ανθρωπίνων πόρων, μπορούν οι ραδιοσταθμοί να βγουν πιο δυνατοί από την κρίση».

… και πώς θα περιοριστούν
Με δεδομένη την προβληματική παρουσία του Ραδιοφώνου στα ερτζιανά της διαφημιστικής απορρόφησης, το ερώτημα που εύλογα προκύπτει αφορά στο «τι πρέπει να αλλάξει προκειμένου να γίνει το Ραδιόφωνο περισσότερο δημοφιλές ως Μέσο προβολής».

Ο Γ. Μπίνιος εξηγεί ότι «καθότι είναι πολύ φθηνότερο από την Τηλεόραση, είναι εύκολα προσβάσιμο από σχεδόν παντού (σπίτι, εργασία, αυτοκίνητο), αφορά σε μεγάλο σύνολο ακροατών σε ημερήσιο και εβδομαδιαίο ποσοστό και είναι αυτό που λέμε “value for money”, έτσι θα πρέπει να πλασάρεται στην αγορά». Από την πλευρά του, ο Βαλεντίνο, Διευθυντής Προγράμματος του Sfera 102,2, απαντά ότι «το Ραδιόφωνο ως Μέσο προβολής είναι πιο οικονομικό και πιο άμεσο σε σχέση με την TV και τα έντυπα», ενώ ο Μ. Ρούσσος θεωρεί ότι «οι multimedia εφαρμογές πρέπει να εξεταστούν από ραδιοσταθμούς που σκοπεύουν να επενδύσουν σοβαρά στη διαδικτυακή εκπομπή». Τι άλλο προτείνει; «Να εστιάζουμε στην ακόμη πιο ουσιαστική, περιεκτική και δημιουργική πληροφορία, ώστε να αναδεικνύουμε το διαφημιζόμενο πιο αποτελεσματικά και να προσεγγίζουμε το κοινό αποφεύγοντας τον πληροφοριακό κορεσμό».

Στην εποχή του Web Radio
Κάποτε, πριν αρκετές δεκαετίες, «ευδοκιμούσε» το πειρατικό Ραδιόφωνο. Σταθμοί σαν το βρετανικό Radio Caroline που έγραψε τη δική του ιστορία τη δεκαετία του ’60. Εκατομμύρια ακροατές συντονίζονταν καθημερινά στη συχνότητά του για να απολαύσουν ροκ μουσική που σπανίως «ξεπηδούσε» από τα ηχεία του BBC Radio. Ήταν, εν ολίγοις, τόσο για τους παραγωγούς όσο και για τους ακροατές, ένας τρόπος έκφρασης, ένα μέσο αντίδρασης και απόδρασης από το συντηρητισμό της εποχής.

Τι σχέση έχει το πειρατικό ραδιόφωνο με το σήμερα; Μα φυσικά το γεγονός ότι η διάδοση του Διαδικτύου και των ευρυζωνικών συνδέσεων υψηλής ταχύτητας επέτρεψε σε αρκετούς χρήστες να δημιουργήσουν τη δική τους διαδικτυακή ραδιοφωνική εκπομπή ή και σταθμό. Όπως λέει ο Άρης Κωνσταντέλλος του Indiegroundradio.com, «κάνοντας έναν παραλληλισμό με το παρελθόν θα λέγαμε ότι, τηρουμένων των αναλογιών, τα web radios βρίσκονται στη θέση που ήταν παλιότερα οι “πειρατικοί” σταθμοί πριν την έκρηξη της “ελεύθερης” ραδιοφωνίας».

Τι σημαίνει αυτή η εξέλιξη για το παραδοσιακό Ραδιόφωνο; Ο Μ. Ρούσσος παραδέχεται ότι «η εμφάνιση ολοένα και περισσότερων web ραδιοσταθμών διαμορφώνει ένα εντελώς διαφορετικό σκηνικό στην αγορά του Ραδιοφώνου και στις δυνατότητες διαφημιστικής προβολής που αυτή προσφέρει». Και όχι μόνο, αλλά θεωρεί πιθανό στο εγγύς μέλλον «κάποιος μουσικός σταθμός να αποκτήσει ποσοστά ακροαματικότητας που να τον κατατάσσουν στις πρώτες θέσεις τις σχετικής λίστας».

Όσο για τις διαφημιστικές επιδόσεις του Web Radio, μπορεί αυτό επί του παρόντος να απορροφά πολύ περιορισμένα κονδύλια, ωστόσο (το πιθανότερο είναι ότι) μέσα στα επόμενα χρόνια θα βελτιώσει σημαντικά τα έσοδά του. Όπως σημειώνει η Μαρία Κατσικαδάκου, Executive Manager του Mindradio.gr, «το μερίδιο του budget που καταναλώνεται διαφημιστικά στο Internet μπορεί προς το παρόν να είναι σε χαμηλά επίπεδα σε σχέση με τα άλλα Μέσα, αλλά αυξάνεται σταθερά. Νομίζουμε, μάλιστα, ότι αυτή η αύξηση θα συνεχιστεί αφού το Internet αποτελεί την καλύτερη, την πιο άμεση, την αποδοτικότερη σε σχέση με το κόστος και την πιο στοχευόμενη διαφημιστική κίνηση που μπορεί να κάνει ένα προϊόν».

Η αποίκηση του Διαδικτύου
Η ενεργή παρουσία όλο και περισσότερων Ελλήνων στο Διαδίκτυο θέτουν νέα δεδομένα, στα οποία οφείλουν οι ραδιοφωνικοί σταθμοί να προσαρμοστούν και να σπεύσουν να αξιοποιήσουν. Το κάνουν όμως; Ο Δημήτρης Ψεματίκας, Διευθυντής Προγράμματος, του Λάμψη 92,3, πιστεύει ότι «τα περισσότερα αναλογικά ραδιόφωνα έχουν καταλάβει τη δύναμη του Internet και έχουν επενδύσει σε αυτό».

Προβλέπει, μάλιστα, ότι «η παρουσία τους στο μέλλον θα είναι ακόμα μεγαλύτερη», αν και διευκρινίζει ότι «προς το παρόν το αναλογικό Ραδιόφωνο παραμένει ισχυρό χάρη στη δυνατότητα που έχει να συντροφεύει όλους μας όπου και αν είμαστε και μάλιστα χωρίς κανένα κόστος». Αντίστοιχα, ο Βαλεντίνο χαρακτηρίζει το Διαδίκτυο ως «το μέλλον σε όλους τους τομείς» και είναι πεπεισμένος ότι «σίγουρα θα βρεθούν τρόποι εξέλιξης και προσαρμογής στο Internet».

Τέλος, ο Μ. Ρούσσος παραδέχεται ότι «το Internet αναδεικνύεται σταδιακά στο δημοφιλέστερο κανάλι επικοινωνίας και μία ολοκληρωμένη διαδικτυακή παρουσία του παραδοσιακού Ραδιοφώνου επιβάλλεται ώστε να διατηρήσουμε την επαφή με τον ακροατή ακόμη και όταν αυτός κάθεται μπροστά σε έναν Η/Υ ή ένα smartphone». Σε ό,τι αφορά δε το Web Radio, αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι για τον NovaΣπορ FM «αποτελεί ένα σημαντικό κανάλι επικοινωνίας με ακροατές που δεν έχουν τη δυνατότητα να ακούσουν το πρόγραμμά μας από τα ερτζιανά».

Οι νέοι και το Ραδιόφωνο
Ο μέσος έλληνας ακροατής ακούει Ραδιόφωνο γύρω στις 3,5 ώρες την ημέρα. Οι νεότερες γενιές όμως; Έχει ενδιαφέρον, λοιπόν, να καταγραφεί η στρατηγική που ακολουθείται από συγκεκριμένους σταθμούς για την προσέλκυση των νέων: ο Βαλεντίνο σημειώνει ότι «επιδιώκουμε να προσεγγίσουμε τις νεότερες ηλικίες με καλή μουσική, αποκλειστικότητες, διαγωνισμούς και ενέργειες. Πάντα στο κλίμα της εποχής ώστε το Ραδιόφωνο να είναι Μέσο ψυχαγωγίας και ενημέρωσης».

Από την πλευρά του, ο Δ. Ψεματίκας αποκαλύπτει ότι «προσπαθούμε με συνεχείς έρευνες να είμαστε πάντα ενήμεροι για τις μουσικές αλλαγές-τάσεις της εποχής σε όλα τα ηλικιακά κοινά και κυρίως σε αυτά που απευθύνεται ο σταθμός». Και όπως συμπληρώνει, «το Internet μας έχει δώσει τη δυνατότητα πλέον της άμεσης επαφής και με νεότερες ομάδες και είναι για εμάς ένα ισχυρό όπλο έρευνας και επικοινωνίας».

Επίσης, ο Μ.Ρούσσος δεν κρύβει ότι «οι ραδιοφωνικοί σταθμοί έχουν έντονο ανταγωνισμό από τα νέα Μέσα», υποστηρίζει, ωστόσο, ότι «αρκεί η πρώτη γνωριμία για να “εθιστεί” κάποιος στην ατμόσφαιρα που εκπέμπει το Ραδιόφωνο». Μιλώντας δε για το NovaΣπορ FM, δηλώνει ότι ο σταθμός υποστηρίζει εκδηλώσεις νεανικού όπως συναυλίες, φοιτητικά πρωταθλήματα και τουρνουά ηλεκτρονικού αθλητισμού. «Επιδιώκουμε, με άλλα λόγια, να είμαστε κοντά στη νέα γενιά και σύμφωνα με τις μετρήσεις ακροαματικότητας η νέα γενιά δείχνει ότι το αναγνωρίζει».

Σκιαγραφώντας την επόμενη μέρα
Τι επιφυλάσσει άραγε το μέλλον για το εγχώριο Ραδιόφωνο; Τι είναι αυτό που κάνει τους εκπροσώπους των σταθμών να αισιοδοξούν και τι τους προβληματίζει; Ιδού τι μας απάντησαν:

Δημήτρης Ψεματίκας (Λάμψη 92,3): Αισιόδοξους μας κάνει που το Ραδιόφωνο συνεχίζει να έχει δύναμη και να προσελκύει νέους ακροατές.. Μας προβληματίζει, όμως, η «αποστελεχωση» πολλών ραδιοφώνων εξαιτίας της οικονομικής κρίσης. Σίγουρα ένα ξεκάθαρο νομικό πλαίσιο θα βοηθήσει τα υγιή ραδιόφωνα να προχωρήσουν μπροστά και να επενδύσουν περισσότερο στο μέλλον χωρίς δισταγμούς.

Μιχάλης Ρούσος (NovaΣπορ FM 94,6): Η διαδραστικότητα, η αμεσότητα και η ευελιξία που το χαρακτηρίζουν καθιστούν το Ραδιόφωνο το πιο προσωπικό Μέσο -μετά τις σελίδες των Social Media- και η ιδιαίτερη επαφή του με τον κάθε ακροατή εξασφαλίζει τη θέση του στις προτιμήσεις του κοινού. Ο NovaΣΠΟΡ FM 94,6 επενδύοντας στο γεγονός πως αποτελεί αγαπημένη συνήθεια των φιλάθλων-ακροατών, δείχνει παραπάνω από ικανός να διατηρήσει την υψηλή δυναμική του. Σίγουρα, όμως, η ύπαρξη υπερβολικά μεγάλου αριθμού σταθμών συνεπάγεται κατακερματισμό της αγοράς, ο οποίος κλονίζει το σύνολο του κλάδου. Οι σωστά προετοιμασμένοι θα επιβιώσουν παρά τις όποιες βραχυχρόνιες συνέπειες της ύφεσης.

Γεώργιος Μπίνιος (Λάμψη 92,3): Ένα νέο νομικό πλαίσιο με νέα αδειοδότηση σταθμών με βάση την ακροαματικότητα, την οικονομική βιωσιμότητα, τις επενδύσεις και την ιστορικότητα, θα δημιουργήσει ένα υγιές περιβάλλον για τα ελληνικά ραδιόφωνα.

Άρης Κωνσταντέλλος (Indiegroundradio): Η ανταπόκριση που έχουμε από τους ακροατές μας, μας κάνει τόσο αισιόδοξους ώστε να μην στεκόμαστε στα προβλήματα που ανακύπτουν. Όσο μας εκφράζει αυτό που κάνουμε, θα συνεχίσουμε προσπαθώντας για το καλύτερο.

Μαρία Κατσικαδάκου (Mindradio): Είναι πολύ αισιόδοξο το γεγονός ότι η προσπάθεια που κάναμε να παραδώσουμε τα μικρόφωνα και τις κονσόλες στο χρήστη έχει καταπληκτικά αποτελέσματα και δείχνει το δρόμο για το Ραδιόφωνο του μέλλοντος. Εκατοντάδες χρήστες μηνιαίως μεταμορφώνονται σε υπέροχους ξεχωριστούς παραγωγούς που έχουν το δικό τους κοινό. Η όλη πρωτοβουλία μας, μόνο χαμόγελα μας έχει φέρει. Είμαστε τρομερά απορροφημένοι στο να εξελίσσουμε προγραμματιστικά τις κονσόλες μας και τις εφαρμογές μας, κάτι που αποτελεί έναν ουσιαστικό, γόνιμο και θετικό προβληματισμό για το μέλλον.

Βαλεντίνο (Sfera 102,2): Με προβληματίζει η τάση της εποχής που θέλει στροφή προς το ξένο ρεπερτόριο, κάτι που νομίζω ότι είναι παροδικό. Αισιοδοξώ στην ανάκαμψη και εξέλιξη της ελληνικής μουσικής, η οποία δείχνει να ξανακερδίζει έδαφος.

Θεόφιλος Κωτσίδης, Managing Partner Tempo OMD Hellas
«Μην υποτιμάμε τις επιδόσεις του Ραδιοφώνου»
Οι επιδόσεις του ραδιοφώνου είναι σημαντικές. Εκατοντάδες προϊόντα έχουν χρησιμοποιήσει το Μέσο με τεράστια επιτυχία. Σημαντικό είναι να αξιολογούμε τα Μέσα, σε σχέση με τη θέση που έχουν στις καθημερινές συνήθειες του κοινού. Όσο πιο πολύ κατανοεί η Επικοινωνία αυτήν τη σχέση (κοινού-ΜΜΕ), τόσο πιο επιτυχής θα είναι αυτή.

Η πραγματική θέση του Ραδιοφώνου στην κοινωνία, είναι καθημερινή, συντροφική, φιλική αλλά και ενημερωτική (με μεγαλύτερη, πολλές φορές, επιτυχία διείσδυσης μηνυμάτων από την ΤV). Συνεπώς η σωστή χρήση του Μέσου θα φέρει επιτυχία. Ορισμένα προϊόντα ως παράδειγμα: Jumbo, Τραπεζικά προϊόντα, δεκάδες ποτά.

Τι πρέπει να αλλάξει; Τίποτα σημαντικό. Το ελεύθερο Ραδιόφωνο είναι μόνο 21 ετών. Είναι νεαρό ακόμη. Οι συνθήκες ωριμάζουν όταν η εμπειρία αποκτά χαρακτηριστικά. Ο μόνος μελλοντικός εχθρός του είναι η οικονομοκεντρική ανάπτυξή του, η οποία μπορεί να αλλοιώσει την πραγματική του θέση στην κοινωνία.

Ανδρέας Θεοδωρακόπουλος, Εμπορικός Διευθυντής Αnt1 97,2
«Να αρχίσουμε από μηδενική βάση, στηριζόμενοι σε ορθολογικά κριτήρια»
Είναι γεγονός ότι βρισκόμαστε στη δίνη μιας κρίσης η οποία είναι η μεγαλύτερη της μεταπολεμικής περιόδου. Ακόμα βρισκόμαστε σε ύφεση, μα όταν έλθει η ανάκαμψη πάλι σε κρίση θα είμαστε γιατί η ανάκαμψη θα απεικονίζεται με δεκαδικά ψηφία μόνον.

Αυτό που με κάνει να αισιοδοξώ είναι ότι το Ραδιόφωνο ως διαφημιστικό Μέσο, έχει χαρακτηριστικά που μπορούν να βοηθήσουν τον διαφημιζόμενο αποτελεσματικά. Χαμηλό κόστος ανά ακροατή, δυνατότητα δημιουργικής προσέγγισης, μικρό κόστος παραγωγής του δημιουργικού προϊόντος και, τέλος, δυνατότητα συνδυασμού με ενέργειες που οδηγούν σε άμεση πώληση του διαφημιζόμενου προϊόντος. Θεωρώ, λοιπόν, πως τα παραπάνω χαρακτηριστικά θα είναι αυτά που θα βοηθήσουν το Ραδιόφωνο να επιβιώσει στο άμεσο μέλλον.

Με προβληματίζει έντονα, πάντως, κατά πόσο θα μπορέσει η αγορά του Ραδιοφώνου να αντιδράσει άμεσα και να προσαρμοστεί στις επιταγές των καιρών.
Η εποχή που «δέναμε τα σκυλιά με τα λουκάνικα» πιστεύω πως πέρασε ανεπιστρεπτί. Προτείνω να μηδενίσουμε τα ισχύοντα μέχρι σήμερα και να αρχίσουμε εκ μηδενικής βάσης τις διαπραγματεύσεις μεταξύ διαφημιζομένων-διαφημιστών και Μέσων για το 2011. Στηριζόμενοι, όμως, σε ορθολογικά κριτήρια και όχι σε υποκειμενικές απόψεις που στηρίζονται σε λέξεις όπως «δίκαιο», «δικαίωμα» και «παράδοση». Είναι σαφές ότι η ζωή δεν έχει αδιέξοδα αλλά «συν Αθηνά και χείρα κίνει».

View Points
Βαλεντίνο (Sfera 102,2)
• Το Ραδιόφωνο ως μέσο προβολής είναι πιο οικονομικό και πιο άμεσο σε σχέση με την TV και τα έντυπα.

Μαρία Κατσικαδάκου (Mindradio)
• Η μεγαλύτερη πρόκληση που ανυπομονούμε να αντιμετωπίσουμε είναι να μπει το web radio στα αυτοκίνητα. Προετοιμαζόμαστε πυρετωδώς για αυτό.

• Στο Mind Radio κάνει ο καθένας τη δική του ραδιοφωνική εκπομπή από όπου θέλει, δίνει τη δυνατότητα στο χρήστη να ανεβάσει δωρεάν το δικό του banner για το event του, καθώς και να ανεβάσει μόνος του την εκδήλωσή του στην agenda.

Άρης Κωνσταντέλλος (Indiegroundradio)
• Στα ερτζιανά υπάρχει ένα τέλμα που έχει επέλθει, εν πολλοίς, από την επιβολή και καθιέρωση του προκαθορισμένου playlist στις εκπομπές των περισσότερων σταθμών, πράγμα που τους έχει κάνει απρόσωπους και έχει περιορίσει τον άλλοτε κραταιό ρόλο του μουσικού παραγωγού σε κομπάρσο.

• Τα web radios είναι, κατά το μεγαλύτερο μέρος τους, προσπάθειες που γίνονται από ανθρώπους που αγαπούν το Ραδιόφωνο ως Μέσο αλλά διαφωνούν με τη μορφή που έχει πάρει αυτό στις μέρες μας. Και έχουν ακόμα ένα καλώς εννοούμενο ερασιτεχνισμό, κάτι που θυμίζει της παλιότερες «χρυσές» ημέρες του Ραδιοφώνου.

Γεώργιος Μπίνιος (Λάμψη 92,3)
• Το Ραδιόφωνο είναι αυτό που λέμε “value for money” και έτσι θα πρέπει να πλασάρεται στην αγορά.

Μιχάλης Ρούσος (NovaΣπορ FM 94,6)
• Με την εξέλιξη της τεχνολογίας θα έρθει η ημέρα που οι ραδιοσταθμοί θα εκπέμπουν μόνο μέσω Internet, ανοίγοντας ένα ευρύ φάσμα multimedia δυνατοτήτων διαμόρφωσης του προϊόντος και της διαφημιστικής προβολής.

• Ως το Μέσο με το μικρότερο μερίδιο διαφημιστικής απορρόφησης, καλείται το Ραδιόφωνο να επιβιώσει σε μία δύσκολη περίοδο που δεν δείχνει να πλησιάζει προς το τέλος της.

Δημήτρης Ψεματίκας (Λάμψη 92,3)
• Η παγκόσμια τάση όσον αφορά το format των σταθμών είναι η επιστροφή στην ασφάλεια του κλασικού.
• Το Internet μας έχει δώσει τη δυνατότητα πλέον της άμεσης επαφής και με νεότερες ομάδες και είναι για εμάς ένα ισχυρό όπλο έρευνας και επικοινωνίας.