Είναι μάλλον βέβαιο, πως όλοι όσοι είδαν αυτό το video, αναρωτήθηκαν τί θα έκαναν οι ίδιοι σε μια παρόμοια κατάσταση. Αυτός όμως, ήταν και ο στόχος. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Ρατσισμού στις 21 Μαρτίου, η McCann Athens και η Action Aid δημιούργησαν ένα κοινωνικό πείραμα, θέλοντας να επαναφέρουν στη δημόσια συζήτηση το θέμα του ρατσισμού. Στήνοντας μια εικονική ρατσιστική επίθεση, σε πραγματικές όμως συνθήκες και καταγράφοντας τις αληθινές αντιδράσεις του κόσμου απέναντι στο περιστατικό, μας έκαναν να δούμε την αλήθεια για τον εαυτό μας και να σκεφτούμε ότι ίσως μπορούμε να είμαστε πιο «δυνατοί» και λιγότερο αδιάφοροι απέναντι στην αδικία, σε κάθε μορφή της. Η Ελένη Ζησιμοπούλου, Executive Creative Director της McCann, σκιαγραφεί τους λόγους πίσω από το εγχείρημα, αλλά και την εμπειρία της δημιουργίας του. Αξίζει να σημειωθεί, ότι το video προβλήθηκε από την πρώτη κιόλας μέρα της δημοσίευσής του στα περισσότερα δελτία ειδήσεων, έγινε viral με πάνω από 800.000 views στο YouTube και αναπαράχθηκε από εκατοντάδες χρήστες σε Facebook καιTwitter.
Πώς προέκυψε η ιδέα για το κοινωνικό πείραμα της Action Aid; Τί ήταν αυτό που κυρίως σας οδήγησε σε αυτή την προσέγγιση, έναντι μιας καμπάνιας ευαισθητοποίησης όπως πολλές άλλες που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε;
Το πείραμα γεννήθηκε στην προσπάθειά μας να επαναφέρουμε στη δημόσια συζήτηση το θέμα του ρατσισμού και της ξενοφοβίας. Υπάρχει καθημερινός ρατσισμός στους δρόμους, στα λεωφορεία, στα σχολεία, στις κρατικές υπηρεσίες, στη μαύρη εργασία ο οποίος δεν καταγγέλεται καν, γιατί θεωρείται δεδομένος. Η κοινωνία φαίνεται να μην σοκάρεται πια, ενώ τα κρούσματα είναι ανοδικά.
Αφού τόσα κοινωνικά μηνύματα και καμπάνιες κατά του ρατσισμού δεν φαίνονταν να συγκινούν πια τους ανθρώπους, σκεφτήκαμε ότι μόνο ένα πράγμα μπορεί να τους μιλήσει πραγματικά. Η αλήθεια. Να δουν τον εαυτό τους εκεί έξω και να αναρωτηθούν τι θα έκαναν αν βρίσκονταν σε εκείνη τη στάση εκείνη την ημέρα. Είναι εύκολο να λέμε ότι δεν είμαστε ρατσιστές, αλλά τί γίνεται τελικά στην πράξη;
Ποιά ήταν τα βήματα που ακολουθήσατε για την ανάπτυξη και υλοποίηση του project;
Ένα πείραμα χρειάζεται μελέτη, συντονισμό και τύχη για να φέρει αποτελέσματα, ειδικά όταν μιλάμε για ένα κοινωνικό πείραμα, όπου υπάρχουν αρκετοί αστάθμητοι παράγοντες που μπορούν να το επηρεάσουν. Στο δικό μας πείραμα ξεκινήσαμε από τους δύο πρωταγωνιστές μας. Η επιλογή έγινε προσεκτικά και ευτυχώς και οι δύο ήταν εξαιρετικοί στο «ρόλο» τους. Το επόμενο πράγμα που κάναμε, ήταν να επιλέξουμε το μέρος στο οποίο θα στηνόταν το όλο πείραμα. Η στάση δεν επιλέχθηκε τυχαία.
Θεωρήσαμε ότι στη συγκεκριμένη στάση, θα υπήρχε κινητικότητα διαφορετικών ανθρώπων, πράγμα που θα μας έδινε ακόμα πιο έγκυρα αποτελέσματα, μιας και θα είχαμε την ευκαιρία να επαναλάβουμε αρκετές φορές μέσα στη μέρα το πείραμά μας, με διαφορετικούς ανθρώπους κάθε φορά. Το τελευταίο στάδιο της υλοποίησης του project ήταν το ίδιο το γύρισμα. Αφού εξασφαλίσαμε τις απαραίτητες άδειες από το Δήμο Αθηναίων, ξεκινήσαμε να στήνουμε την κρυφή κάμερα που θα κατέγραφε το πείραμα. Από εκεί και πέρα, μόλις είχαμε το υλικό στα χέρια μας, το μοντάραμε ώστε χρονικά να μην κουράζει και πατήσαμε το «share» στους υπολογιστές μας.
Υπήρξε κάποια στιγμή που να αισθανθήκατε «άβολα», ή που να φοβηθήκατε ότι το project κινδυνεύει ίσως να μην ολοκληρωθεί;
Αισθανθήκαμε πραγματικά άβολα με τις αντιδράσεις όσων τάχθηκαν υπέρ του θύτη. Όσο κι αν γνωρίζεις ότι το πρόβλημα υφίσταται, όταν το βλέπεις να συμβαίνει μπροστά σου είναι τρομακτικό.
Όσον αφορά στην ασφάλεια του γυρίσματος, ευτυχώς δεν υπήρξε κανένα πρόβλημα. Αν και σε ένα γύρισμα σε πραγματικές συνθήκες όλα μπορούν να συμβούν, ευτυχώς το συνεργείο δεν χρειάστηκε να επέμβει. Μόνο ο ηθοποιός, ο υποδυόμενος τον ρατσιστή, αναγκάστηκε κάποιες φορές να σταματήσει το γύρισμα γιατί ένιωθε ο ίδιος άβολα.
Ας αναφερθούμε στα αποτελέσματα του πειράματος. Σας εξέπληξαν, ή περιμένατε να είναι αυτές οι αντιδράσεις του κόσμου;
Για να είμαι ειλικρινής, δεν περιμέναμε ότι ο κόσμος θα αντιδρούσε τόσο θετικά. Φανταζόμασταν πως οι περισσότεροι απλώς δεν θα έπαιρναν θέση στο συμβάν και πραγματικά αισθανθήκαμε συγκινημένοι όταν είδαμε τους πρώτους ανυποψίαστους συμμετέχοντες να υπερασπίζονται με πάθος το «θύμα». Τα αποτελέσματα μπορώ να πω με σιγουριά ότι μας εξέπληξαν ευχάριστα και μας γέμισαν ελπίδα: το θάρρος και η ανθρωπιά μας χαρακτηρίζουν ακόμα.
Με ποιό τρόπο αξιοποιήσατε σε επίπεδο δημοσιότητας το πείραμα και πως γίνεται η διάδοση του μηνυματός του;
Ήταν τέτοια η απήχησή του που, για να πω την αλήθεια δεν χρειάστηκε κάτι ιδιαίτερο για να διαδοθεί. Εξαπλώθηκε με εντυπωσιακή ταχύτητα στα social media μέσα σε λίγες ώρες. Από εκεί και πέρα όλα τα μέσα το αναπαρήγαγαν δίνοντάς του ακόμα μεγαλύτερη δημοσιότητα. Θεωρείτε ότι η διαφήμιση και η επικοινωνία γενικότερα, μπορεί να συμβάλει, ουσιαστικά, στην καταπολέμηση φαινομένων όπως ο ρατσισμός; Μπορεί ίσως να βοηθήσει μια κοινωνία η οποία βρίσκεται σε σύγχιση;
Μακάρι να μπορούσε, αλλά δεν μπορεί- άν ήταν έτσι πολλά κοινωνικά προβλήματα θα είχαν λυθεί μέσα από κοινωνικές καμπάνιες.
Αυτό που μπορεί να κάνει η επικοινωνία, είναι να ανακινήσει τη συζήτηση πάνω στο θέμα του ρατσισμού και να κάνει κάποιους από εμάς να προβληματιστούν σοβαρά πάνω στο θέμα. Για μας είναι νίκη αν έστω και δέκα συνάνθρωποί μας, βλέποντας αυτό το κοινωνικό πείραμα, νιώσουν πιο δυνατοί να αντιμετωπίσουν ένα φαινόμενο ρατσιστικής βίας.
Action Aid: «Είμαστε πιο δυνατοί από όσο νομίζουμε»
Πιστεύετε ότι ο κόσμος «αντέχει» να βλέπει την αρνητική πλευρά του εαυτού του και της κοινωνίας του; Πως μπορεί τελικά να «εξαργυρωθεί» ως υποστήριξη σε φορείς κατά του ρατσισμού, ένα τέτοιο εγχείρημα και το «σοκ» που ίσως προκαλεί στους θεατές του;
Action Aid Hellas: Όλα όσα παρουσιάζει το βίντεο προέκυψαν από τις αληθινές αντιδράσεις του κοινού μετά την επανάληψη του κοινωνικού πειράματος για 22 φορές. Ο κόσμος λοιπόν άντεξε και παρακολούθησε με αμέριστο ενδιαφέρον την αλήθεια του εαυτού του και της κοινωνίας του. Το συγκεκριμένο πείραμα επεσήμανε ότι στην πραγματικότητα ο σεβασμός και η αλληλεγγύη είναι εδώ και ότι η ανοχή μας απέναντι στα φαινόμενα ρατσισμού φτάνει επιτέλους στο τέλος της.
Δεν ήταν στόχος μας, βέβαια, να «εξαργυρώσουμε» την δημιουργία και προώθηση του video με υποστήριξη στο έργο μας. Στόχος ήταν να ευαισθητοποιήσουμε τους συμπολίτες μας επισημαίνοντας «ότι απέναντι στην αδικία, σε κάθε μορφής αδικία είμαστε πιο δυνατοί από αυτό που νομίζουμε» ζητώντας να πάρουν θέση για να προστατεύσουν τα δικαιώματα των συνανθρώπων μας που πέφτουν θύματα ρατσισμού. Ελπίζαμε δηλαδή να αφυπνίσουμε και όχι να σοκάρουμε τους θεατές του κοινωνικού πειράματος.
Υπόθεση βγαλμένη από τη ζωή…
Το σενάριο του πειράματος ήθελε έναν αλλοδαπό, να δέχεται φραστική επίθεση από ρατσιστή σε μια στάση λεωφορείων, όταν επιχειρεί να καθήσει στο παγκάκι της στάσης. Η κρυφή κάμερα καταγράφει τις αντιδράσεις των παρευρισκόμενων: Αδιαφορία, ενθάρρυνση του δράση σε κάποιες περιπτώσεις, αλλά και υποστήριξη του θύματος σε -ευτυχώς- αρκετές άλλες.