Η προτεινόμενη νομοθετική πράξη περιλαμβάνει νέους, αυστηρότερους κανόνες για τον τρόπο κατασκευής, παρουσίασης και πώλησης των προϊόντων καπνού. Πιο συγκεκριμένα, απαγορεύει τη χρήση των τσιγάρων, του καπνού για στριφτά τσιγάρα και των μη καπνιζόμενων προϊόντων καπνού που έχουν χαρακτηριστικά αρώματα ή γεύσεις και καθιστά υποχρεωτική τη χρήση μεγάλων εικονογραφικών προειδοποιήσεων για την υγεία στα τσιγάρα και στον καπνό για στριφτά τσιγάρα. Ρυθμίζει τις διασυνοριακές πωλήσεις προϊόντων καπνού μέσω του διαδικτύου και προβλέπει τεχνικά χαρακτηριστικά για την καταπολέμηση του λαθρεμπορίου. Επιπλέον, προτείνονται μέτρα για τα προϊόντα για τα οποία δεν προβλέπονταν μέχρι τώρα ειδικές ρυθμίσεις, όπως τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και τα φυτικά προϊόντα για κάπνισμα. Ο καπνός μάσησης και ο καπνός που λαμβάνεται από τη μύτη θα υπόκεινται σε ειδικές ρυθμίσεις όσον αφορά στην επισήμανση και τα συστατικά. Η ισχύουσα απαγόρευση του καπνού που λαμβάνεται από το στόμα (snus) θα διατηρηθεί.

Για ποιον λόγο προτείνεται η αναθεώρηση του δικαίου της ΕΕ
Όπως αναφέρει η ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η ισχύουσα οδηγία για τα προϊόντα καπνού (2001/37/ΕΚ) χρονολογείται από το 2001. «Από τότε, σημειώθηκαν σημαντικές εξελίξεις στην επιστήμη, στην αγορά και σε διεθνές επίπεδο. Για παράδειγμα, υπάρχουν πλέον νέα στοιχεία για τις αρωματικές ουσίες που χρησιμοποιούνται στα προϊόντα καπνού και για την αποτελεσματικότητα των προειδοποιήσεων για την υγεία. Νέα προϊόντα, όπως τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, έχουν εισέλθει στην αγορά, ενώ οι πρόσφατες εμπορικές στρατηγικές περιλαμβάνουν τη χρήση ελκυστικών συσκευασιών και αρωμάτων/γεύσεων. Σε διεθνές επίπεδο, η ΕΕ και όλα τα κράτη μέλη της έχουν κυρώσει τη σύμβαση-πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για τον έλεγχο του καπνού (ΣΠΕΚ), η οποία τέθηκε σε ισχύ τον Φεβρουάριο του 2005. Κατά συνέπεια, μερικές από τις τρέχουσες διατάξεις της οδηγίας είναι πλέον ξεπερασμένες. Τα κράτη μέλη έχουν υιοθετήσει επίσης διαφορετικές κανονιστικές προσεγγίσεις, με αποτέλεσμα να υπάρχει απόκλιση μεταξύ των νομοθεσιών των κρατών μελών σχετικά με την κατασκευή, την παρουσίαση και την πώληση των προϊόντων καπνού. Η νέα πρόταση ανταποκρίνεται στις εξελίξεις αυτές και στα σχετικά αιτήματα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου Υπουργών, καθώς επίσης στις εκθέσεις που υπέβαλε η ίδια η Επιτροπή, το 2007 και το 2009, σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας για τα προϊόντα καπνού, οι οποίες εντόπισαν τομείς στους οποίους θα ήταν δυνατόν να υπάρξει βελτίωση».

Κύρια στοιχεία της πρότασης
Η πρόταση προβλέπει σημαντικές αναθεωρήσεις της ισχύουσας οδηγίας. Επικεντρώνεται ιδίως στους ακόλουθους τομείς:
1. Επισήμανση και συσκευασία: Όλες οι συσκευασίες τσιγάρων και καπνού για στριφτά τσιγάρα πρέπει να φέρουν μια συνδυασμένη προειδοποίηση για την υγεία, που να αποτελείται από εικόνα και από κείμενο και να καλύπτει το 75% του εμπρόσθιου και του οπίσθιου μέρους της συσκευασίας, ενώ δεν πρέπει να φέρουν κανένα διαφημιστικό στοιχείο. Οι σημερινές πληροφορίες για την πίσσα, τη νικοτίνη και το μονοξείδιο του άνθρακα, που θεωρούνται παραπλανητικές, αντικαθίστανται από ένα ενημερωτικό μήνυμα στην πλαϊνή πλευρά του πακέτου, που θα αναφέρει ότι ο καπνός του τσιγάρου περιέχει πάνω από 70 ουσίες που προκαλούν καρκίνο. Τα κράτη μέλη παραμένουν ελεύθερα να καθιερώσουν την απλή, τυποποιημένη συσκευασία σε δεόντως αιτιολογημένες περιπτώσεις.
2. Συστατικά: Θα θεσπιστεί ένας ηλεκτρονικός μορφότυπος υποβολής κοινοποιήσεων για τα συστατικά και τις εκπομπές. Η πρόταση προβλέπει την απαγόρευση των τσιγάρων, του καπνού για στριφτά τσιγάρα και των μη καπνιζόμενων προϊόντων καπνού που έχουν χαρακτηριστικά αρώματα/γεύσεις, καθώς και την απαγόρευση των προϊόντων με αυξημένη τοξικότητα και εθιστικότητα.
3. Μη καπνιζόμενα προϊόντα καπνού: Η απαγόρευση των προϊόντων καπνού που λαμβάνονται από το στόμα (snus) διατηρείται, με εξαίρεση τη Σουηδία, για την οποία προβλέπεται εξαίρεση. Όλα τα μη καπνιζόμενα προϊόντα καπνού πρέπει να φέρουν προειδοποιήσεις για την υγεία στις κύριες επιφάνειες της συσκευασίας, ενώ απαγορεύεται η πώληση προϊόντων με χαρακτηριστικά αρώματα/γεύσεις. Τα νέα προϊόντα καπνού πρέπει να κοινοποιούνται εκ των προτέρων.
4. Επέκταση του πεδίου εφαρμογής της οδηγίας: Τα νικοτινούχα προϊόντα (π.χ. ηλεκτρονικά τσιγάρα) που περιέχουν νικοτίνη σε ποσότητα που δεν υπερβαίνει ένα συγκεκριμένο όριο επιτρέπεται να διατίθενται στην αγορά, αλλά πρέπει να φέρουν προειδοποιήσεις για την υγεία. Τα προϊόντα αυτού του είδους που περιέχουν νικοτίνη σε ποσότητα που υπερβαίνει το εν λόγω όριο επιτρέπεται να διατίθενται στην αγορά μόνο αν εγκριθούν ως φάρμακα, όπως τα προϊόντα που χρησιμοποιούνται σε θεραπείες υποκατάστασης της νικοτίνης. Τα φυτικά τσιγάρα θα πρέπει να φέρουν προειδοποιήσεις για την υγεία.
5. Διασυνοριακές πωλήσεις από απόσταση: Προβλέπεται, αφενός, η κοινοποίηση των εμπόρων λιανικής πώλησης που δραστηριοποιούνται μέσω του διαδικτύου και αφετέρου, η θέσπιση ενός μηχανισμού επαλήθευσης της ηλικίας, για να αποκλειστεί η πώληση προϊόντων καπνού σε παιδιά και σε εφήβους.
6. Λαθρεμπόριο: Προβλέπεται ένα σύστημα εντοπισμού και παρακολούθησης των προϊόντων, καθώς και η θέσπιση χαρακτηριστικών ασφαλείας (π.χ. ολογραμμάτων), για να εξασφαλιστεί ότι στην ΕΕ πωλούνται μόνο προϊόντα που συμμορφώνονται με την οδηγία.

Οι πρώτες αντιδράσεις…
H Ομοσπονδία Περιπτερούχων Καπνοπωλών Ελλάδος ήταν η πρώτη που εξέδωσε ανακοίνωση, στην οποία καταθέτει τους προβληματισμούς και τις ανησυχίες της για το όλο ζήτημα. Πιο συγκεκριμένα, στην ανακοίνωσή της αναφέρονται τα εξής: «Δυστυχώς στο κείμενο της συγκεκριμένης πρότασης, επιβεβαιώνονται οι ανησυχίες μας για την προώθηση μέτρων, που θα οδηγήσουν το ήδη βαρύτατα τραυματισμένο λιανεμπόριο στον αφανισμό. Δυστυχώς, φαίνεται πως στις Βρυξέλες δεν επικράτησε ο ρεαλισμός και το ενδιαφέρον για τη διατήρηση  των θέσεων εργασίας, αλλά μία δογματική λογική, που εξαντλείται στην υιοθέτηση μέτρων, που ούτε επιστημονικά έχουν τεκμηριωθεί, ούτε η αποτελεσματικότητά τους έχει δοκιμαστεί. Θέλουμε να εκφράσουμε ξανά την άποψή μας μέσω του παρόντος, τονίζοντας πως οι αναντίρρητα βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος δε θα περιοριστούν, πόσο μάλλον δεν θα εξαλειφθούν, μέσω της εξόντωσης μίας κοινωνικής ομάδας ή της στρέβλωσης της αγοράς. Πάγια άποψη και θέση μας είναι πως οι νομοθετικές αρχές θα πρέπει να εκλογικεύσουν τόσο τον τρόπο σκέψης, όσο και τον τρόπο δράσης τους, επικεντρώνοντας την προσοχή και τη μέριμνά τους σε αλλαγές που στόχο θα έχουν τη ριζική βελτίωση της ανθρώπινης ζωής».

ΕΔΕΕ: «Να επικρατήσει η λογική»
Iδιαίτερα καυστική ήταν όμως και η σχετική ανακοίνωση της ΕΔΕΕ, η οποία αναφέρει τα εξής: «H Ευρωπαϊκή Επιτροπή έδωσε στη δημοσιότητα την τελική της πρόταση για την αναθεώρηση της Οδηγίας για τα προϊόντα καπνού. Δυστυχώς οι ανησυχίες που είχαμε εκφράσει και στο παρελθόν προς την Επιτροπή επιβεβαιώθηκαν. Το προτεινόμενο κείμενο προβλέπει ότι οι συσκευασίες για τα προϊόντα καπνού πρέπει να έχουν μια προκαθορισμένη μορφή και σχήμα και οι προειδοποιήσεις για την υγεία να καλύπτουν το 75% της επιφάνειας του πακέτου. Η, δε, υιοθέτηση της τυποποιημένης συσκευασίας αποτελεί πλέον δικαίωμα επιλογής του κάθε κράτους μέλους, περιορίζοντας έτσι ακόμα περισσότερο τη δυνατότητα της διαφοροποίησης της προϊόντων μέσω του πακέτου. Όπως είναι γνωστό, τα εμπορικά σήματα, τα σχέδια και γενικότερα οι μέθοδοι διαφοροποίησης των καταναλωτικών προϊόντων, πέρα από την προστασία τους από την ευρωπαϊκή και την εθνική νομοθεσία, αποτελούν την καρδιά της σύγχρονης επιχειρηματικής δραστηριότητας και συμβάλλουν καταλυτικά στη δημιουργία θέσεων εργασίας. Κάθε, δε, απόπειρα να πληγούν θα προκαλούσε μείζονα προβλήματα όχι μόνο στους κατόχους των δικαιωμάτων βιομηχανικής και πνευματικής ιδιοκτησίας, αλλά και στις επιχειρήσεις του δικού μας κλάδου, οι οποίες δίνουν κυριολεκτικά αγώνα επιβίωσης  σήμερα στην Ελλάδα. Η ΕΔΕΕ στηρίζει πλήρως κάθε ορθολογική δημόσια πολιτική, που στοχεύει στην προστασία της υγείας των πολιτών, ιδιαίτερα των νέων, από τις βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος. Μας ανησυχεί, όμως, πολύ η πιθανότητα υιοθέτησης πολιτικών που δεν εδράζονται σε επαρκή επιστημονική τεκμηρίωση και δεν έχουν εφαρμοστεί επιτυχώς αλλού. Πόσω δε μάλλον όταν οι κίνδυνοι πολλών παράπλευρων συνεπειών από την εφαρμογή τους μπορεί να είναι ιδιαίτερα επαχθείς για σειρά άλλων κλάδων, όπως ο δικός μας, αφού μέσα σε συνθήκες ακραίας κρίσης και ύφεσης, η υιοθέτηση τέτοιων μέτρων θα αφαιρέσει σημαντικό όγκο εργασίας από τους τομείς στους οποίους δραστηριοποιούμαστε και άρα προβλήματα για τις επιχειρήσεις, αύξηση της ανεργίας και απώλειες δημοσίων εσόδων. Γι’ αυτό και ευελπιστούμε ότι στα επόμενα στάδια επεξεργασίας της Οδηγίας θα επικρατήσει η λογική και θα αφαιρεθούν οι ακραίες ρυθμίσεις από  το τελικό κείμενο, που θα ρυθμίσει την αγορά για τα επόμενα χρόνια».

Διαδικασία και χρονοδιάγραμμα
Η πρόταση εγκρίθηκε έπειτα από εκτενείς διαβουλεύσεις με τους παράγοντες του τομέα, συμπεριλαμβανόμενης μιας διαβούλευσης στο πλαίσιο της οποίας ελήφθησαν 85.000 απαντήσεις. Κατά την περίοδο εκπόνησης της πρότασης, πραγματοποιήθηκε διεξοδική εκτίμηση αντικτύπου, στο πλαίσιο της οποίας αξιολογήθηκαν οι συνέπειες που έχουν οι διάφορες εξεταζόμενες επιλογές πολιτικής στην οικονομία, την κοινωνία και την υγεία. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας παραγγέλθηκαν διάφορες εξωτερικές μελέτες.
Περισσότερες πληροφορίες στο http://ec.europa.eu/health/tobacco/products/index_en.htm.

Οδηγία-πλήγμα για την ελληνική καπνοβιομηχανία

Η Παπαστράτος εγκαινίασε πρόσφατα τη νέα γραμμή παραγωγής λεπτοκομμένου καπνού για στριφτά τσιγάρα στο εργοστάσιό της στον Ασπρόπυργο. Η νέα γραμμή παραγωγής αποτελεί επένδυση ύψους 3 εκατ. ευρώ και είναι μία από τις πλέον προηγμένες τεχνολογικά σε όλη την Ευρώπη. Σημαντικό, επίσης, είναι ότι με τη λειτουργία της νέας γραμμής μεταφέρεται στην Ελλάδα η παραγωγή για την εγχώρια αγορά, που σήμερα γίνεται σε άλλα εργοστάσια της μητρικής εταιρείας της Παπαστράτος, Philip Morris International στην Ευρώπη. «Η Παπαστράτος είναι μια ιστορική εταιρεία μαθημένη στα δύσκολα. Είμαστε εδώ από το 1931, έχοντας περάσει από πολέμους, εθνικές καταστροφές και οικονομικές κρίσεις. Κάνουμε σημαντικές τομές για να βγούμε από την κρίση δυνατότεροι. Ξεκινήσαμε πρόσφατα μεγάλη δράση κατά του λαθρεμπορίου τσιγάρων, εκσυγχρονίζουμε το δίκτυο διανομής μας, αλλάζουμε το παραγωγικό προφίλ της εταιρείας μας με επένδυση στον κλάδο των στριφτών τσιγάρων που αναπτύσσεται ραγδαία και στηρίζουμε τους ανθρώπους μας χωρίς μειώσεις μισθών ή προσωπικού» δήλωσε χαρακτηριστικά ο Νικήτας Θεοφιλόπουλος, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της Παπαστράτος, κατά την παρουσίαση της νέας επένδυσης. Και συνέχισε λέγοντας ότι «πέρα από τις άμεσες επενδύσεις της Philip Morris International την τελευταία δεκαετία, η εταιρεία αγοράζει περισσότερο από το 50% της ελληνικής παραγωγής καπνού στηρίζοντας το εισόδημα 12.000 καπνοκαλλιεργητών της χώρας μας. Επίσης, η Παπαστράτος απέδωσε το 2011 στο κράτος, φόρους ύψους 1,4 δισ. ευρώ και έκανε εξαγωγές σε περισσότερες από 30 χώρες». H καπνοβιομηχανία Καρέλιας είναι μια ακόμα περίπτωση υγιούς εταιρείας, σε μια εξαιρετικά δυσμενή περίοδο. Η εταιρεία διαθέτει σήμερα μηδενικό τραπεζικό δανεισμό και ταμειακά διαθέσιμα 210 εκατ. ευρώ. Αύξησε δε τις πωλήσεις εκτός Ελλάδας, φτάνοντας σχεδόν στα 13,4 δισ. τσιγάρα, το οποίο και αποτελεί νέο ρεκόρ, αλλά και την κερδοφορία της. Για το ίδιο διάστημα, εισέφερε στα δημόσια ταμεία 350 εκατ. ευρώ από έμμεσους και άμεσους φόρους, 6 εκατ. ευρώ στα ασφαλιστικά ταμεία και έφερε περισσότερα από 150 εκατ. ευρώ σε συνάλλαγμα από διεθνείς πωλήσεις. Συγχρόνως, συνεχίζει να επιστρέφει μέρος των κερδών στους εργαζομένους της. Το 2012 το ποσό αυτό με τη μορφή διαφόρων παροχών έφθασε τα 1,8 εκατ. ευρώ, όταν το 2011 ήταν 1,45 εκατ. ευρώ και το 2010 έφθασε τα 1,15 εκατ. ευρώ. Μιλώντας προ ημερών στους εργαζομένους της εταιρείας του, ο Διευθύνων Σύμβουλος Ανδρέας Καρέλιας ανέφερε πως η πρόταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για κατάργηση των slims τσιγάρων – μια από τις βασικότερες κατηγορίες προϊόντων της Καρέλιας-, των τσιγάρων μέντας, αλλά και οι αλλαγές στις προειδοποιήσεις στις επιφάνειες των πακέτων, είναι κινήσεις που εξαφανίζουν επιτυχημένα διεθνή, αλλά ελληνικής ιδιοκτησίας εμπορικά σήματα, για την δημιουργία και προώθηση των οποίων έχουν ξοδευτεί δεκάδες εκατομμύρια ευρώ και έχουν δαπανηθεί άλλα τόσα σε μηχανολογικό εξοπλισμό για την παραγωγή τους.

«Σε περίπτωση που υλοποιηθούν όλα αυτά», ανέφερε, «η εταιρεία μας χωρίς να προχωρήσει σε τεράστιες αλλαγές στην όλη της υποδομή, δεν θα μπορεί να σταθεί στα πόδια της, αφού θα έχει χάσει το 40% και πλέον από τις πωλήσεις της, αλλά και την πλειονότητα των πλέον κερδοφόρων σημάτων της». Όπως είναι φυσικό, η Καρέλιας ζητά από την Πολιτεία να γίνει από κοινού µία προσπάθεια να εκλογικευτεί η αναµόρφωση της ευρωπαικής οδηγίας ώστε να µετριαστούν οι επιπτώσεις, τόσο για την ίδια όσο και για την ελληνική οικονομία. Εάν λοιπόν τελικά υιοθετηθεί η αναθεωρημένη οδηγία για τα προϊόντα καπνού, την οποία ενέκρινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ισχυρές καπνοβιομηχανίες όπως η Παπαστράτος και η Καρέλιας θα μπορούν να συνεχίσουν την αναπτυξιακή πορεία τους; Αναζητούνται επιχειρήματα υπέρ του «ναι»…