Η ύπαρξη εκατοντάδων ΜΜΕ δίνει την αίσθηση του πλουραλισμού στην πληροφόρηση, η οποία είναι απαραίτητη στις σύγχρονες δημοκρατίες. Από μόνη της ωστόσο δεν λύνει το πρόβλημα για αντικειμενική πληροφόρηση, αφού η τελευταία διαμορφώνεται από δεκάδες παραμέτρους που έχουν να κάνουν τόσο με την αντίληψη και την κουλτούρα των δημοσιογράφων, όσο και από την οπτική από την οποία – θέλουν να – βλέπουν τα γεγονότα τα ΜΜΕ με τα οποία οι τελευταίοι συνεργάζονται. Αυτός είναι και ο λόγος που η καθημερινή ανάγνωση των γεγονότων στην Ουκρανία αναδεικνύει όλες τις οπτικές γωνίες αντίληψης αυτών, ενίοτε πολύ διαφορετικές ακόμα και με βάση τα ίδια ακριβώς γεγονότα. Υπάρχει όμως η μια και μοναδική αλήθεια;

Η μια και μοναδική αντικειμενική ανάγνωση των γεγονότων; Η απάντηση είναι ξεκάθαρα όχι. Οι περισσότεροι μελετητές της ανθρώπινης φύσης επισημαίνουν ότι είναι ουτοπικό να αναζητούμε από τον άνθρωπο αντικειμενικότητα, αλλά και φασιστικό να του επιβάλουμε τρόπο σκέψης. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να του δώσουμε – τα ΜΜΕ – τα απαραίτητα «εργαλεία» ώστε μόνος του να διαμορφώσει μια μεθοδολογία σκέψης, η οποία αρμόζει στην ιδιοσυγκρασία του και στις δικές του προσλαμβάνουσες. «Καλύτερα είναι να μιλούμε για κοινωνικά αποδεκτές αποστάσεις του δημοσιογράφου από κάθε γεγονός, να δίνουμε κατευθύνσεις σκέψης, μεθοδολογία για πολλές περιπτώσεις – μια και η ποικιλία των γεγονότων είναι άπειρη και δεν υποτάσσεται σε καλούπια – και να συνιστούμε στο άτομο που θα ασκήσει ή ασκεί το δημοσιογραφικό λειτούργημα, όταν κωδικοποιεί τα γεγονότα να σκέφτεται ότι το μήνυμα που θα φτάσει στον δέκτη πρέπει να είναι εύληπτο και όσο το δυνατόν απαλλαγμένο από διφορούμενες έννοιες – αν μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι αυτό είναι εφικτό», ανέφερε ο αείμνηστος Λυκούργος Κομίνης στο βιβλίο του «Τα μυστικά της δημοσιογραφίας». Άποψη με την οποία συμφωνεί και ο Ουμπέρτο Έκο, ο οποίος λέει ότι «ο δημοσιογράφος δεν είναι υποχρεωμένος να είναι αντικειμενικός. Χρέος έχει να παίζει τον μάρτυρα. Πρέπει να λέει ότι ξέρει και πρέπει – αφού εκθέσει τις απόψεις όλων των μερών μιας υπόθεσης – να λέει τη δική του γνώμη».

Τι συμβαίνει όμως στην περίπτωση των fake news, των παραποιημένων ειδήσεων, που δεν είναι ψευδείς, δεν περιγράφουν δηλαδή ένα γεγονός που δεν έγινε, αλλά αλλοιώνουν πτυχές του τρόπου με τον οποίο συντελέστηκε; Εδώ το πρόβλημα είναι σύνθετο. Μια παραποιημένη είδηση μπορεί να έχει παραχθεί σκόπιμα από πολιτικούς και να έχει διοχετευθεί σε δημοσιογράφους, με τους τελευταίους να την μεταδίδουν παραποιημένη εν αγνοία τους. Υπάρχει και η περίπτωση να έχει παραποιηθεί σκόπιμα από δημοσιογράφους, στο πλαίσιο της πολιτικής γραμμής του μέσου τους. Η εξίσωση της αλήθειας εδώ είναι πραγματικά πολύ δύσκολη. Κι αυτό διότι οι άνθρωποι, ανάλογα της ιδεολογικής τους τοποθέτησης αντιλαμβάνονται το ίδιο γεγονός με διαφορετικό τρόπο.

Αντιμέτωπη με αυτή την πραγματικότητα είμαστε σήμερα στον πόλεμο στην Ουκρανία. Τι χρειάζεται λοιπόν; Απλή παρουσίαση των γεγονότων, χωρίς επίθετα και χαρακτηρισμούς, με την άποψη στην είδηση να καταγράφεται μόνο μέσα από επώνυμες στήλες. Ακόμα κι αυτό όμως δεν είναι απλό. Αλλά είναι ένα μικρό βήμα προς την δεοντολογία, η οποία είναι πιο ξεκάθαρη από την αλήθεια, δεδομένου ότι η τελευταία – μπορεί να – έχει πολλές πλευρές…