Σύμφυτα με την έννοια της περιβαλλοντικής, κοινωνικής και διακυβερνητικής ευθύνης, τα κριτήρια ESG ήρθαν για να μείνουν, καθώς, σύμφωνα με τα σύγχρονα δεδομένα, ως επιτυχημένες κρίνονται οι επιχειρήσεις οι οποίες θα αφουγκραστούν γρηγορότερα και αποτελεσματικότερα το επενδυτικό ενδιαφέρον και τις εξελίξεις σε διεθνές επίπεδο, αναλαμβάνοντας, παράλληλα, και ηγετικό ρόλο στη διαμόρφωση των αλλαγών.

Τον διάλογο σχετικά με τα κριτήρια ESG (environmental, social, governance) και τον ζωτικό ρόλο τους στη χάραξη στρατηγικής, τη λειτουργία και τις δραστηριότητες των εταιρειών, άνοιξε το 1ο Athens ESG Forum, το οποίο πραγματοποιήθηκε στις 5 Ιουλίου, από την Boussias και τα περιοδικά Finance Pro και Marketing Week, υπό την αιγίδα της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών (ΕΕΤ), της Ένωσης Θεσμικών Επενδυτών (ΕΘΕ) και του Συνδέσμου Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών (ΣΕΒ), καθώς και με την επιστημονική συνεργασία του CSR Hellas και την τιμητική υποστήριξη του Hellenic Alumni Association of LSE.

Συγκεκριμένα, τέθηκε το ζήτημα της ανάγκης για θέσπιση κανόνων και δεικτών αξιολόγησης, σχετικά με τις επιπτώσεις των παρεμβάσεων, των δραστηριοτήτων και των λειτουργιών των επιχειρήσεων στην κοινωνία και το περιβάλλον. Επιπλέον, αναφέρθηκε ότι αποτελούν ένα πρώτο βήμα στην παρουσίαση μη χρηματοοικονομικών δεδομένων για τη βιώσιμη χρηματοδότηση και τις επενδύσεις.

Και ενώ στην Ελλάδα, η επίτευξη των ποσοτικών στόχων της ΕΕ υπολείπονται, η συνεργασία μεταξύ κυβέρνησης και επιχειρήσεων αποτελεί «κλειδί» στην επίτευξή τους, αρκεί να πληρούνται 3 βασικοί παράγοντες: η ευαισθητοποίηση και ενημέρωση των επιχειρήσεων αναφορικά με τα θέματα ESG, η επικοινωνία και δημοσιοποίηση των ESG επιδόσεών τους και ο συντονισμός κυβέρνησης και επιχειρήσεων με την ανακοίνωση εθνικών στόχων και τη σύνδεση με τη χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης.

Το συνέδριο προλόγισε η Άννα Διαμαντοπούλου, Πρόεδρος του Δικτύου για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη, πρώην Υπουργός και Επίτροπος της ΕΕ, η οποία υπογράμμισε την ανάγκη ύπαρξης κανόνων αξιολόγησης στις παρεμβάσεις των επιχειρήσεων σε περιβαλλοντικό και κοινωνικό επίπεδο.

ΒΙΩΣΙΜΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΥΝΟΪΚΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ
Στο πλαίσιο του 1ου roundtable, με θέμα τα ESG και την υπεύθυνη επιχειρηματικότητα, ο Δρ. Ιωάννης Ιωάννου, Associate Professor of Strategy and Entrepreneurship, London Business School, σημείωσε ότι οι επιχειρήσεις καλούνται να εντάξουν άμεσα την περιβαλλοντική, κοινωνική και διακυβερνητική ευθύνη στη στρατηγική τους, ενώ παρατήρησε ότι ρόλο-κλειδί στις εξελίξεις διαδραματίζουν οι millennials, οι οποίοι, ως καταναλωτές, υπάλληλοι και επενδυτές, αναζητούν εταιρείες εναρμονισμένες με τα κριτήρια βιωσιμότητας.

Η Χαρούλα Απαλαγάκη, Γενική Γραμματέας, Ελληνική Ένωση Τραπεζών, υπογράμμισε ότι το ESG συνιστά πρόκληση για όλες τις επιχειρήσεις, ιδίως για τις ΜμΕ, όπου εκφράζεται έντονος προβληματισμός ως προς την ικανότητα τήρησης των όρων εταιρικής διαφάνειας. Επεσήμανε δε ότι οι επιχειρήσεις χρειάζεται να δουν τα κριτήρια ESG περισσότερο ως μια ευκαιρία ανάπτυξης και επανεκκίνησης της ελληνικής οικονομίας και λιγότερο ως περιοριστικό πλαίσιο.

Επικαλούμενος έρευνα της Morgan Stanley, σύμφωνα με την οποία 84% των millennials επενδύουν σε επιχειρήσεις με κριτήρια ESG, γεγονός το οποίο οδηγεί στην ανακατανομή των μεριδίων της αγοράς, ο Χαράλαμπος Αγγελετόπουλος CEO Whitetip AEΠEY, υπογράμμισε ότι το ενδιαφέρον των διεθνών επενδυτών για τις ελληνικές ΜμΕ είναι προς το παρόν μικρό, αλλά οι εταιρίες που θα πραγματοποιήσουν επιτυχώς τη μετάβαση θα αποτελέσουν μελλοντικό στόχο των private equity funds.

Ο Τάσος Ιωσηφίδης Partner, Head of Strategy and Transactions, EY, σημείωσε ότι 30% του προϋπολογισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα διατεθεί στην Πράσινη Ανάπτυξη, ενώ η Γεωργία Μουρλά, Deputy Chief Officer, Issuer Relations, Χρηματιστήριο Αθηνών, αναφορικά με την πρόοδο των ελληνικών εισηγμένων στη νέα κουλτούρα βιωσιμότητας, διευκρίνισε πως οι μεγάλες εισηγμένες εταιρείες έχουν ήδη προσαρμοστεί στα κριτήρια των ESG, ενώ οι ΜμΕ μένουν πίσω, στερούμενες των απαραίτητων πόρων.

Από την πλευρά του, ο Onic Palandjian, Partner, Group RMC, τόνισε πως η ενσωμάτωση των ESG κριτηρίων κρίνεται πλέον απαραίτητη στον χώρο των επιχειρήσεων, ενώ υπογράμμισε ότι, στο πλαίσιο της νέας κουλτούρας, οι επενδυτές ακινήτων βελτιώνουν την αξία των κτιρίων τους, καθιστώντας τα ενεργειακά πιο πράσινα.

Όσο για τον Φάνη Μυλωνά, Πρόεδρο ΕΘΕ και CEO, Eurobank Asset Management ΑΕΔΑΚ, επεσήμανε πως η απόδοση συνιστά μια πολύ σημαντική μεταβλητή για την επόμενη μέρα των κριτηρίων ESG, καθώς τα επενδυτικά προϊόντα και οι υπηρεσίες χρησιμοποιούνται λόγω απόδοσης από τους επενδυτές, με όποιον τρόπο και αν αυτή μετριέται.

ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΗΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΩΝ ΠΤΥΧΩΝ ΤΟΥ ESG
Την ανάγκη για αναφορές και διαφάνεια στα θέματα ESG των επιχειρήσεων αναφέρθηκε ο Βασίλης Καμινάρης, Partner, Head of Assurance, SouthEast Europe, EY Greece, ο οποίος παρατήρησε ότι οι επιχειρήσεις οφείλουν να αρχίσουν να εφαρμόζουν τα κριτήρια βιωσιμότητας, ανεξαρτήτως προτύπων, μεταφέροντας τη συζήτηση στο Διοικητικό Συμβούλιο.

Από την πλευρά του, ο Άγγελος Μοσχούλης, Founding partner, Zerynthia ESG Transormation Fund και Managing partner, Bottom Up Suntainability, υποστήριξε ότι η συμμόρφωση των ΜμΕ με το taxonomy αυξάνει την αξία και την αντοχή τους στην κρίση, εξασφαλίζοντάς τους βιωσιμότητα.

Ο Νικόλαος Μυλωνάς, Πρόεδρος και Καθηγητής, Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων και Οργανισμών, ΕΚΠΑ, εξήγησε ότι, σε ερωτηματολόγιο, το οποίο συμπληρώθηκε από 104 εταιρείες τον Οκτώβριο 2020, καταγράφηκε ότι τα 2/3 εφαρμόζουν μερικώς τα ESG κριτήρια, ωστόσο 70% απέχουν από τη δημοσιοποίηση των δραστηριοτήτων τους στις εκθέσεις τους.

Την ισόρροπη αντιμετώπιση όλων των πτυχών του ESG πρότεινε ο Γιάννης Παπλωματάς, Business Consulting, Director, Priority, και πρόσθεσε ότι, ενσωματώνοντας κριτήρια βιωσιμότητας, οι επιχειρήσεις καθίστανται πιο ελκυστικές για τους χρηματοδότες, ενισχύουν την εταιρική τους φήμη, εξασφαλίζουν διαφάνεια, συμμορφώνονται με το νομοθετικό πλαίσιο και, παράλληλα, βελτιώνουν τα οικονομικά τους αποτελέσματα.

Η Ιζαμπέλλα Τσίρμπα, Finance & Capital Markets Lawyer, Member of the Board of Directors, Hellenic Alumni Association of LSE, διευκρίνισε πως η έμμεση πίεση στις εταιρείες αφορά στην καλύτερη πληροφόρηση και ενημέρωση αναφορικά με τον τρόπο που ενσωματώνουν τις αρχές βιωσιμότητας.

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ: ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΕΥΚΑΙΡΙΑ;
Εστιάζοντας στο ζήτημα του περιβάλλοντος και στα μείζονα περιβαλλοντικά ζητήματα στη βιώσιμη επένδυση, ο Sudip Hazra, Head of ESG Research, Kepler Cheuvreux, επεσήμανε ότι ρόλο-κλειδί στη στρατηγική της περιβαλλοντικής υπευθυνότητας, διαδραματίζει και η πίεση από τα ΜΜΕ, με τους επενδυτές να απαιτούν πλέον αναφορές των εταιρειών όχι μόνο για το αποτύπωμα άνθρακα, αλλά και για την ανακύκλωση, τον κύκλο ζωής των προϊόντων, τη μόλυνση του νερού κ.ά.

Ο Κωνσταντίνος Κωνσταντίνου, Γενικός Διευθυντής, Συμβούλιο ΣΕΒ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, έκρινε επιτακτική την ανάγκη επενδύσεων σε νέες τεχνολογίες, δεξιότητες και ψηφιοποίηση, και στην αναθεώρηση του τρόπου, με τον οποίο οι επιχειρήσεις παράγουν και αποφασίζουν, και τόνισε πως η κλιματική αλλαγή αποτελεί μια καλοδεχούμενη πρόκληση, η οποία μπορεί να γίνει και ευκαιρία.

Αναφερόμενος στη ναυτιλία, ο Θεόδωρος Χουλιάρας, BOD President & CEO, UPoilTankers Inc., υπογράμμισε ότι η ναυτιλία είναι απόλυτα εναρμονισμένη με την περιβαλλοντική ευθύνη, με την κοινωνική προστασία και τη σωστή εταιρική διακυβέρνηση, ενώ η Δρ. Βάλια Αυγουστίδη, Ωκεανογράφος με ειδίκευση στην κλιματική αλλαγή, Διευθύντρια, Common Seas Greece, σημείωσε ότι η έλλειψη σωστής στρατηγικής επικοινωνίας του ζητήματος της κλιματικής αλλαγής οφείλεται στα 2 διαφορετικά είδη λογικής: την επιχειρηματική και την περιβαλλοντική.

Αντίστοιχα, για τον τομέα του τουρισμού και του hospitality, εξέφρασε τη βεβαιότητα ότι η βιώσιμη ανάπτυξη ισοδυναμεί με το μέλλον στους τομείς του τουρισμού και του hospitability. Έδωσε έμφαση στο generating tourism, μια τάση η οποία εστιάζει στις συνθήκες ανανέωσης και άνθισης της ζωής και σημείωσε ότι η επόμενη φάση της στρατηγικής των ESG στον τουρισμό αφορά στην ανακύκλωση, τη μηδενική παραγωγή αποβλήτων και την κοινωνική προσφορά και συνοχή.

«S» FOR SOCIAL
Στην κοινωνική διάσταση της βιωσιμότητας αναφέρθηκαν οι συμμετέχοντες του 4ου roundtable, με την Katerina Occhio, CSR & Sustainability Specialist, να επισημαίνει ότι η μέχρι στιγμής έμφαση στον περιβαλλοντικό πυλώνα του ESG έχει επισκιάσει την πρόοδο στην κοινωνική βιωσιμότητα των επιχειρήσεων. Υπογράμμισε δε ότι οι επιχειρήσεις καλούνται να προβούν σε δομικές αλλαγές, σχεδιάζοντας στρατηγική εναρμονισμένη με τις ηθικές τους αξίες και εμπνέοντας τους ανθρώπους τους να λειτουργήσουν βάσει των κριτηρίων ESG.

Η Φωτεινή Μπαμπανάρα, Επικεφαλής Επικοινωνίας & Patient Engagement, όμιλος Novartis, σημείωσε ότι η Novartis έχει δεσμευτεί στo Equal Pay Organization για πλήρη εξισορρόπηση αμοιβών σε άνδρες και γυναίκες μέχρι το 2025, επιδιώκοντας συγχρόνως ισορροπία στην ανάληψη διοικητικών θέσεων από τα 2 φύλα και γονική άδεια 14 ημερών για όλους τους γονείς ανεξαρτήτως φύλου.

Αντίστοιχα, η Σίσσυ Ηλιοπούλου, Διευθύντρια Εταιρικών Σχέσεων, Επικοινωνίας & Βιώσιμης Ανάπτυξης για τη Βόρεια Ευρώπη, Coca-Cola, υπογράμμισε ότι, σήμερα, η επιτυχία μιας επιχείρησης αξιολογείται και σε συνάρτηση με την πρόοδο και συνεισφορά της στην τήρηση των κριτηρίων ESG, ενώ αναφέρθηκε στη συνεργασία της Coca-Cola με ΜΚΟ, δήμους και με τους ίδιους τους πολίτες για το πρόγραμμα Zero Waste Future.

Όσο για τον Επίκουρο Καθηγητή, Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, Αναστάσιο Σεπετή, πρόσθεσε ότι οι χρηματoοικονομικοί φορείς και οι ελληνικές επενδυτικές εταιρείες χρειάζεται να στραφούν σε αειφόρες επιχειρήσεις, καθώς θα κληθούν να λογοδοτήσουν για τις επενδυτικές επιλογές τους στο μέλλον, ενώ η Ελπίδα Βασιλειάδου, International Advisor for EBRD, KVP Law, τόνισε πως το να επιστρέφουμε το καλό στην κοινότητα θα πρέπει να αποτελεί πυξίδα και μια συνειδητή επιλογή, που γιορτάζεται.

Πρόσθεσε δε ότι το καλό θα αποκτήσει ανταποδοτική αξία, εάν καταστεί προτεραιότητα όλων. Τέλος, η Μαρία Αλεξίου, Πρόεδρος, CSR Hellas, επεσήμανε πως ο κοινωνικός πυλώνας των κριτηρίων ESG αφορά όλους τους συμμέτοχους, ότι το social taxonomy θα εφαρμοστεί την επόμενη διετία και ότι οι επιχειρήσεις που επιθυμούν να επιβιώσουν καλούνται να προσαρμοστούν στη νέα εποχή βιωσιμότητας με πυρήνα κάθε επιχειρηματικής στρατηγικής τον άνθρωπο.

BOARD DIVERSITY KAI ESG ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Εταιρείες με ποικιλία στο Διοικητικό Συμβούλιο και διαφάνεια προτιμούν οι επενδυτές, σύμφωνα μετη Hatuna Pokrovskaia-Verkuyl, Senior ESG Business Development Manager, S&P Global Market Intelligence, η οποία αναφέρθηκε, επίσης, στις προκλήσεις μετά την πανδημία, στα εταιρικάσκάνδαλα, στο board diversity και στο board gender diversity.

Η Νατάσα Μαρτσέκη, Board Member, NED Club in Greece, Member, ESG Working Group ΕcoDa, Βoard Member, Hellenic Petroleum, παρατήρησε ότι ο νόμος 4706 της ελληνικής Βουλής ρυθμίζει θέματα board gender diversity, το οποίο είναι ιδιαίτερα ελκυστικό για τους επενδυτές, καθώς οι εταιρείες υποχρεώνονται να συμπεριλαμβάνουν πλέον τουλάχιστον 25% γυναίκες.

Ο πυλώνας της διακυβέρνησης είναι κατά 40% πιο σημαντικός από τα υπόλοιπα κριτήρια βιωσιμότητας, σημείωσε ο Μιχάλης Σπανός, Managing Director, Global Sustain, και σχολίασε την πολυπλοκότητα που υφίσταται στην Ελλάδα γύρω από το ζήτημα της εταιρικής διακυβέρνησης, με το 97% των επιχειρήσεων να είναι ΜμΕ.

Όσο για τον Νικόλαο Φίλιππα, Καθηγητή, Τμήμα Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων, Πανεπιστήμιο Πειραιώς, τόνισε ότι ο στόχος του βραχυπρόθεσμου κέρδους δημιουργούσε προβλήματα στους μικρούς μετόχους, στους εργαζομένους και στην κοινωνία, ωστόσο υπογράμμισε ότι η επιτυχημένη ενσωμάτωση των κριτηρίων ESG επιτυγχάνεται μόνο μέσα από μια ολιστική προσέγγιση και με τη χρήση βασικών εργαλείων αξιολόγησης.

Τη διαφάνεια ως βασικό στοιχείο της εταιρικής διακυβέρνησης προέταξε ο Ευάγγελος Κοσμάς, Head, Corporate Affairs & Communication, ΔΕΠΑ, παρατηρώντας ότι αυτή διασφαλίζεται με ενέργειες, όπως εσωτερικός έλεγχος και συγκρότηση ΔΣ από τα κατάλληλα άτομα. Επίσης, τόνισε ότι οι εργαζόμενοι διαδραματίζουν καταλυτικό ρόλο στην ανάπτυξη της επιχείρησης και πρόσθεσε ότι η ΔΕΠΑ έχει υιοθετήσει τα κριτήρια ESG στην καθημερινή λειτουργία και στον στρατηγικό σχεδιασμό της.

Όσον αφορά στην Κατερίνα Ρόγγα, Principal, Risk Advisory, Deloitte Greece, υπογράμμισε ότι τα ΔΣ αντιμετωπίζουν πρόκληση τόσο στη διαχείριση της χρηματοοικονομικής πληροφορίας, όσο και στην ενσωμάτωση της μη χρηματοοικονομικής πληροφορίας, και επεσήμανε πως σημαντικό παράγοντα στην επιτυχία της διακυβέρνησης συνιστά η ολιστική αντιμετώπιση των κριτηρίων βιωσιμότητας και η χάραξη σαφούς στρατηγικής για τον τρόπο διαχείρισης της αξίας της εταιρείας.

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ESG ΣΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΤΟΜΕΑ
Παλαιότερα, τα κριτήρια ESG θεωρούνταν πολυτέλεια ή μόδα για τις επιχειρήσεις. Ωστόσο, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Οδηγία, μέσα σε 1 χρόνο από σήμερα, οι χρηματοοικονομικοί οργανισμοί καλούνται να εκδώσουν απολογισμούς για ζητήματα περιβάλλοντος, κοινωνίας, διακυβέρνησης, σημείωσε ο Φώτης Κουρμούσης, Ειδικός Γραμματέας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους, Υπουργείο Οικονομικών.

Προσέθεσε ότι το κράτος παρέχει έξτρα μοριοδότηση στις εταιρείες που τηρούν τα κριτήρια βιωσιμότητας, ενώ τόνισε πως τα 2 πακέτα χρηματοδότησης από την ΕΕ, το νέο ΕΣΠΑ και το Ταμείο Ανάκαμψης στηρίζουν τη σύμπλευση των επιχειρήσεων με την ατζέντα ESG.