«Ποτέ πριν στην ιστορία όχι μόνον η ελευθερία της έκφρασης, αλλά η έκφραση της αλήθειας, δεν έχει βρεθεί υπό τέτοια απειλή σε παγκόσμια κλίμακα».

Τα λόγια ανήκουν στον Marcelo Rech, Πρόεδρο του World Editors Forum, του παγκόσμιου οργανισμού που εργάζεται για την υπεράσπιση και προαγωγή της ελευθερίας του Τύπου. Έντυπου και ηλεκτρονικού. Το φαινόμενο δεν χρειάζεται να το περιγράψουμε. Το ζούμε καθημερινά. Η παραπληροφόρηση έχει αποκτήσει πλέον μέχρι και τον δικό της διεθνή όρο, τα λεγόμενα «fake news», ασκώντας δραματική πίεση στην επαγγελματική δημοσιογραφία, η οποία μέχρι σήμερα αποτελούσε ως ένα βαθμό το σημείο αναφοράς στην πραγματικότητα. Όχι πια. Και η πλέον ανησυχητική συνέπεια του φαινομένου δεν είναι η αποδυνάμωση της δημοσιογραφίας και οι απογοητευμένοι και κακοπληρωμένοι δημοσιογράφοι. Είναι η τροφοδότηση της πόλωσης σε διεθνές επίπεδο, η «δηλητηρίαση» των κοινωνιών, η ενίσχυση των κρίσεων. Οι άνθρωποι βρίσκονται στο έλεος της «εναλλακτικής» πραγματικότητας και της δημιουργίας διαφορετικών εκδοχών της, ανάλογα με τα εκάστοτε συμφέροντα των δημιουργών.

Για τον Rech, οι λόγοι πίσω από το φαινόμενο είναι κατά κύριο λόγο τρεις: Η γενικευμένη δυσπιστία για τον θεσμικό ρόλο της δημοσιογραφίας, τα κοινωνικά δίκτυα που ενισχύουν τη ριζοσπαστικοποίηση, την αδιαλλαξία και την περιφρόνηση για την κριτική δημοσιογραφική σκέψη και, τέλος, η αποδυνάμωση του δημοσιογραφικού επαγγέλματος, ως αποτέλεσμα της αποστράγγισης των πόρων του από τους ψηφιακούς γίγαντες. Από την κριτική του, ο Rech δεν εξαιρεί φυσικά τους ίδιους τους δημοσιογράφους. «Γνωρίζουμε ότι σήμερα περισσότερο από ποτέ, πρέπει να κάνουμε καλύτερη δουλειά». Πέρυσι, το WEF ζήτησε από αίθουσες σύνταξης ανά τον κόσμο, να ενστερνιστούν 5 βασικές αρχές για τη δημοσιογραφία της επόμενης μέρας. Ουσιαστικά, αυτό που ζητείται σήμερα από τους δημοσιογράφους, είναι να εξελιχθούν σε «πιστοποιητές» της αλήθειας: «Το καθήκον μας είναι να γίνουμε το ISO 9000 της πληροφορίας: Οφείλουμε να έρθουμε αντιμέτωποι με τις “εκδοχές” της πραγματικότητας και να προσφέρουμε αποδείξεις για την προέλευσή της, ως δημόσιοι θεματοφύλακες της αλήθειας».

Η αλήθεια, σύμφωνα με τον Rech, είναι ακριβώς το προϊόν που παράγουν οι καλές αίθουσες σύνταξης. «Είναι ξεκάθαρο ότι οι νέες ψηφιακές πλατφόρμες, δεν θα ευδοκιμήσουν για πολύ μέσα σε ένα μολυσμένο ενημερωτικό περιβάλλον». Ουσιαστικά, ο Rech καλεί τις ψηφιακές πλατφόρμες να επανεξετάσουν τον τρόπο λειτουργίας τους και τα κριτήρια με τα οποία μοιράζουν σήμερα το, εκθετικού όγκου, παραγόμενο περιεχόμενο: «Η επικράτηση της επαγγελματικής πληροφορίας πάνω από κάθε άλλο περιεχόμενο είναι η μόνη μας ελπίδα», λέει ο ίδιος. «Διαφορετικά, η ανθρωπότητα θα έχει μπροστά της έναν μακρύ δρόμο από κρίσεις και αναταραχές»…