Καθώς κάποιες από τις συνεργασίες αυτές αριθμούν ήδη αρκετά χρόνια, ενώ επίσης και άλλες επιχειρήσεις κάνουν την είσοδό τους στο χώρο, ενδιαφέρον αποκτά η αποτύπωση των ωφελειών που προκύπτουν μέσα από τις Συμβολαιακές Συνεργασίες στην Ελλάδα για όλες τις πλευρές. Στο πλαίσιο αυτό, συνομιλήσαμε με εκπροσώπους εταιρειών που εφαρμόζουν σχετικά προγράμματα, ενώ την άποψή του διατυπώνει και ο γεωργικός τομέας μέσα από τα όσα μας λέει ο εκπρόσωπος ενός από τους συνεταιρισμούς με τη μακροβιότερη δραστηριότητα στο χώρο της συμβολαιακής γεωργίας. Επίσης, τα στοιχεία που δείχνουν το εύρος της υιοθέτησης του συμβολαικού τρόπου συνεργασιών δίνει ο Όμιλος Τράπεζας Πειραιώς, ο οποίος δραστηριοποιείται με το μεγαλύτερο χρηματοδοτικό πρόγραμμα συμβολαιακής γεωργίας.

Ραγδαία ανάπτυξη στην Ελλάδα
Η Συμβολαιακή Γεωργία & Κτηνοτροφία ξεκίνησε στις αρχές του 20ου αιώνα στις βιομηχανικές χώρες της Βόρειας Αμερικής και της Δυτικής Ευρώπης, κυρίως σε ότι αφορά στην παραγωγή και επεξεργασία λαχανικών και φρούτων. Κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, επεκτάθηκε στην εκτροφή πουλερικών κι αργότερα στην εκτροφή χοίρων. Στην Ελλάδα σήμερα, η Συμβολαιακή Γεωργία εμφανίζει ραγδαία ανάπτυξη, ιδιαίτερα σε καλλιέργειες όπου υπάρχει αντίστοιχη εγχώρια μεταποιητική βιομηχανία. Όπως μας λέει ο Ιωάννης Χανιωτάκης, Διευθυντής Ανάπτυξης Εργασιών Αγροτικού τομέα του Ομίλου Τράπεζας Πειραιώς, το πρόγραμμα Συμβολαιακής Γεωργίας και Κτηνοτροφίας της Τράπεζας Πειραιώς ξεκίνησε πριν από 3 χρόνια και ήδη, στο διάστημα αυτό, έχει αφήσει θετικό αποτύπωμα στην αλυσίδα αξίας του αγροδιατροφικού τομέα.

Περισσότερες από 240 συνεργασίες έχουν υλοποιηθεί και περισσότεροι από 21.000 παραγωγοί έχουν ενταχθεί στο πρόγραμμα. Οι επιχειρήσεις και οι συνεταιρισμοί που συμμετέχουν σ’ αυτό εξάγουν τα προϊόντα τους αξίας 1,5 δις ευρώ σε 75 χώρες και απασχολούν περισσότερους από 14.000 εργαζόμενους. Η γκάμα των προϊόντων που έχουν ενταχθεί στη συμβολαιακή είναι ευρεία και περιλαμβάνει 55 διαφορετικά προϊόντα, τόσο φυτικής όσο και ζωικής παραγωγής. Ενδεικτικά, τέτοια προϊόντα είναι το βαμβάκι, ο καπνός, η βιομηχανική ντομάτα, το γάλα, οι ελιές, οι πατάτες, το σταφύλι, το κριθάρι.

«Μεγαλύτερη δυναμική παρουσιάζουν τα προϊόντα στις αλυσίδες αξίας των οποίων υπάρχουν οι προϋποθέσεις για δημιουργία σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ των μελών τους», συμπεραίνει ο Ι. Χανιωτάκης. Στην ερώτησή μας εάν ο χώρος της Συμβολαιακής στην Ελλάδα έχει πλέον ωριμάσει, μας απαντά ότι η αναγνωρισιμότητα του προγράμματος στην αγορά είναι υψηλή ενώ φαίνεται ότι οι παραγωγοί και οι επιχειρήσεις/συνεταιρισμοί που συμμετέχουν αντιλαμβάνονται και στην πράξη τα οφέλη που μπορούν να αποκομίσουν.

Ένα «win-win» μοντέλο συνεργασίας
Το περιεχόμενο της χρηματοδοτικής πρότασης της Συμβολαιακής Γεωργίας αναφέρεται ουσιαστικά στην ορθολογική οργάνωση και οικονομική στήριξη της παραγωγικής διαδικασίας και καλύπτει ολόκληρη την αλυσίδα από τον παραγωγό μέχρι και την πώληση των προϊόντων. Όπως επισημαίνει ο Πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού Venus Growers της Ημαθίας, Αντώνης Μαρκοβίτης, με τη Συμβολαιακή Γεωργία εξασφαλίζεται:
– Η διάθεση του προϊόντος κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες.
– Η χρηματοδότηση των παραγωγών, οι περισσότεροι εκ των οποίων αδυνατούν να ανταποκριθούν στα καλλιεργητικά έξοδα. Το ποσό αυτό χρησιμοποιείται αποκλειστικά για παραγωγικούς σκοπούς διότι είναι κοστολογικά και χρονικά κατανεμημένο.
– Η ανώτερη ποσότητα και ποιότητα λόγω της ρευστότητας.
– Η έγκαιρη και εξασφαλισμένη πληρωμή.
– Η αναπτυξιακή προοπτική του παραγωγού για αύξηση των καλλιεργούμενων στρεμμάτων λόγω της σταθερότητας και η αναδιάρθρωση των ποικιλιών.
– Η βιωσιμότητα όλων των εμπλεκομένων πλευρών (καλλιεργητές, μεταποιητικές μονάδες και όσους δραστηριοποιούνται στην λιανική).
– Η προοπτική των αγροτών και των επιχειρήσεων γενικότερα. Το τοπίο αλλάζει ριζικά για τον αγρότη, τις επιχειρήσεις και την εθνική οικονομία εφόσον γενικευθεί, εφαρμοσθεί σωστά και υποβοηθηθεί από όλες τις τράπεζες.
Για τις επιχειρήσεις που σκοπεύουν να ενταχθούν στην συμβολαιακή γεωργία, o A. Μαρκοβίτης επισημαίνει ότι θα πρέπει ιδιαίτερα να κάνουν πολύ σωστή ενημέρωση στους παραγωγούς για το τι αλλάζει ριζικά στις σχέσεις παραγωγού και επιχείρησης. «Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι “νοικοκυρεύονται” οι σχέσεις με το τρίγωνο παραγωγός-τράπεζα-επιχείρηση και η συνεργασία μπαίνει σε άλλη βάση, η οποία εξασφαλίζει μακροπρόθεσμα παραγωγούς και επιχειρήσεις», καταλήγει ο ίδιος.

Συνεχής παρακολούθηση & συντονισμός
Ο Κώστας Θεοχαρίδης, Υπ. Αγορών Πρ. Υλών της Barilla Hellas, μας λέει συνοψίζοντας τα οφέλη που η εταιρεία έχει δει μέσα από την εφαρμογή συμβολαιακών μορφών συνεργασίας: «Καταφέραμε να παράγουμε σιτάρι υψηλής ποιότητας, αναγκαίο για τα προϊόντα μας. Βελτιώσαμε την ιχνηλασιμότητα και τη συνεχή τροφοδοσία και κατά συνέπεια τον προγραμματισμό του εργοστασίου. Έτσι σε βάθος χρόνου πετυχαίνουμε και εξοικονόμηση στο κόστος λειτουργίας». Όπως επισημαίνει, για να υποστηριχθούν τα συμβόλαια της εταιρείας χρειάζεται συνεχής παρακολούθηση και συντονισμός όλο το χρόνο, από τη σπορά έως και τη συγκομιδή του σιταριού, αλλά και στη συνέχεια, από την συγκέντρωση και αποθήκευση έως και την παραλαβή του. Ο ίδιος δίνει συνοπτικά τα πεδία στα οποία γίνεται καλύτερη διαχείριση μέσω της συμβολαιακής:
– Supply security: Εγγύηση ελάχιστης ποσότητας & διασφάλιση ποσοτήτων.
– Quality security: Γεωγραφική διαφοροποίηση για εξισορρόπηση αρνητικών καιρικών συνθηκών και διασφάλιση συγκεκριμένης ποιότητας.
– Price volatility: Εξομάλυνση τιμών με μηνιαίες ποσοστώσεις και διαφορετικές φόρμουλες τιμής αποφεύγοντας τις ακραίες τάσεις της αγοράς.

Συμβολαιακό μοντέλο και στην αγορά γάλακτος
Η εταιρεία ΔΕΛΤΑ, προσφέρει από το 2015 τη δυνατότητα σε παραγωγούς που το επιθυμούν να αιτηθούν ένταξης στο Πρόγραμμα Συμβολαιακής Κτηνοτροφίας που υλοποιεί σε συνεργασία με την Τράπεζα Πειραιώς. Οι παραγωγοί που έχουν ενταχθεί στο πρόγραμμα καλύπτουν το 25% της συνολικής ποσότητας που συγκεντρώνει πανελλαδικά η εταιρεία, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι η ΔΕΛΤΑ συλλέγει περισσότερο από το 25% της ελληνικής παραγωγής αγελαδινού γάλακτος. Η εταιρεία διατηρεί γενικότερα μακροχρόνιες συνεργασίες με τους Έλληνες κτηνοτρόφους εδώ και 60 χρόνια.

«Η εγγυημένη πληρωμή της παραγωγής, μπορεί να εξασφαλίσει στον κτηνοτρόφο ρευστότητα με ανταγωνιστικούς όρους τη στιγμή που τη χρειάζεται για τις αγορές που πραγματοποιεί, του δίνει τη δυνατότητα να πετύχει έγκαιρη και σωστή σίτιση των ζώων και τελικά να μειώσει το κόστος εκτροφής», μας λέει ο Γιάννης Βασταρδής, Διευθυντής Ζώνης Γάλακτος ΔΕΛΤΑ. Σύμφωνα με τον ίδιο, παράλληλα ενισχύεται η συνολική ρευστότητα σε επίπεδο τοπικών κοινωνιών και αγορών, λόγω της συναλλακτικής κίνησης που δημιουργείται στην αλυσίδα των αγροτικών εισροών (ζωοτροφές, αγροτικά εφόδια, φάρμακα, εξοπλισμός κ.ά.).

Η ΔΕΛΤΑ έχει ξεκινήσει τη διεύρυνση του προγράμματος τόσο στους παραγωγούς γάλακτος που ανήκουν στο καθεστώς των νομικών προσώπων, όσο και στους αιγοπροβατοτρόφους, καθώς και στην αγορά και αντικατάσταση του ζωικού κεφαλαίου και στη βελτίωση και επέκταση των σταβλικών εγκαταστάσεων.

Επιστημονική καθοδήγηση των παραγωγών
Οι συνεργαζόμενοι με την εταιρεία Μπάρμπα Στάθης παραγωγοί, καλλιεργούν υπό την επίβλεψη και την επιστημονική καθοδήγηση γεωπόνων, ενώ παράλληλα η εταιρεία έχει υιοθετήσει τη διαρκή εκπαίδευση, με σκοπό τη συνεχή ευαισθητοποίησή τους. «Πρωταρχικός στόχος αυτής της συνεργασίας είναι η παραγωγή αγροτικών προϊόντων υψηλών προδιαγραφών, με σεβασμό στον καταναλωτή και στην υγεία του, στο περιβάλλον και στην κοινωνία», επισημαίνει ο Στέργιος Καβαλέκας, Διευθυντής Βιομηχανικής Πολιτικής της Μπάρμπα Στάθης, ο οποίος εξηγεί ότι η εταιρεία έχει υπάρξει από τους πρωτοπόρους στην εφαρμογή προγραμμάτων Συμβολαιακής Γεωργίας στην Ελλάδα. Πρόσφατα, η Μπάρμπα Στάθης ξεκίνησε συνεργασία με την Τράπεζα Πειραιώς στο πλαίσιο της Συμβολαιακής, η οποία αναμένεται ότι θα ενισχύσει και θα ενδυναμώσει περαιτέρω τον Έλληνα παραγωγό, διότι θα τον διευκολύνει οικονομικά. Ο παραγωγός έχει στη διάθεσή σου την απαιτούμενη ρευστότητα με άκρως ανταγωνιστικούς όρους τη στιγμή που τη χρειάζεται, γεγονός που ενισχύει περαιτέρω τη φροντίδα της εταιρείας προς τους συνεργάτες παραγωγούς. «Άρα ο Έλληνας παραγωγός θα βοηθηθεί, δεν θα αισθάνεται πιεσμένος από τις καταστάσεις και θα μπορέσει να αποδώσει τα μέγιστα, μέσα σ’ ένα δυναμικό και διαρκώς εξελισσόμενο περιβάλλον».

Αλλάζοντας εμπειρικές συνήθειες γενεών
Το πρόγραμμα Αειφόρου & Συμβολαιακής Καλλιέργειας Τομάτας για το εργοστάσιο Pummaro της Ελαϊς-Unilever Hellas, στη Γαστούνη Ηλείας, ξεκίνησε πριν 6 χρόνια και αφορά σήμερα σε 100, νέους κυρίως γεωργούς. «Προκειμένου να γίνει κατανοητή και εφαρμόσιμη η βασική αυτή ιδέα προγράμματος, έπρεπε να αλλάξουν εμπειρικές συνήθειες πολλών γενεών, καθώς ζητούμενο ήταν να επιστρατευτούν καινοτόμες μέθοδοι σχετικά με τη διαχείριση της γης», μας λέει ο Γρηγόρης Αντωνιάδης, Διευθυντής Επικοινωνίας της ΕΛΑΪΣ-Unilever Hellas. Σύμφωνα με τον ίδιο, ο συμβολαιακός χαρακτήρας του προγράμματος, που εγγυάται το εισόδημα των καλλιεργητών, λειτούργησε ως ο πιο καταλυτικός παράγοντας για την ορθή εφαρμογή του.

«Έτσι, οι γεωργοί αγκάλιασαν το μοντέλο που προτάθηκε από την εταιρεία μας και μαζί πορευτήκαμε σε ένα πρόγραμμα που όσον αφορά στο σκέλος της αειφορίας, εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στην καλλιέργεια της τομάτας». Όπως επισημαίνει ο ίδιος, οι παραγωγοί αισθάνονται πλέον αναπόσπαστο μέρος της εφοδιαστικής αλυσίδας και είναι πρόθυμοι να δοκιμάσουν τις αλλαγές που τους προτείνουν οι άνθρωποι του εργοστασίου και οι γεωπόνοι της Unilever. Συμμετέχουν στις εκπαιδεύσεις που χρηματοδοτεί η εταιρεία και προσπαθούν να βελτιώσουν και να αυξήσουν τη σοδειά τους, καθώς γνωρίζουν πως θα απορροφηθεί ολόκληρη για τις ανάγκες του Pummaro στην Ελλάδα, αλλά και για εργοστάσια της Unilever σε άλλες χώρες της Ευρώπης.

Δημιουργία μίας νέας αγοράς
Το Πρόγραμμα Συμβολαιακής Καλλιέργειας Κριθαριού της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας ξεκίνησε το 2008 και ουσιαστικά δημιούργησε στην Ελλάδα μία νέα αγορά: αυτή του βυνοποιήσιμου κριθαριού, μας λέει η Έλλη Παναγιωτοπούλου, Υπεύθυνη Εταιρικών Σχέσεων Αθηναϊκής Ζυθοποιίας. Το πρόγραμμα αγκαλιάστηκε πολύ γρήγορα και από τους 600 παραγωγούς και από 17.000 τόνους κριθάρι από 5 νομούς που ξεκίνησε το 2008, αυτή τη στιγμή έχει φτάσει στους 2.000 παραγωγούς και 120.000 στρέμματα γης σε 19 νομούς.

Συνολικά, από το 2008 η εταιρεία έχει προμηθευτεί μέσω του προγράμματος πάνω από 275.000 τόνους βυνοποιήσιμου ελληνικού κριθαριού υψηλής ποιότητας – ποσότητα μεγαλύτερη από την ετήσια παραγωγή κριθαριού της χώρας. Επίσης, μέσω τους προγράμματος έχουν δημιουργηθεί 830 νέες θέσεις εργασίας στον πρωτογενή τομέα, ενώ η προστιθέμενη αξία για τους παραγωγούς και τους συνεργάτες της εταιρείας υπολογίζεται ότι φτάνει τα 50 εκατ. ευρώ από την έναρξη του προγράμματος. «Είναι σαφές ότι το πρόγραμμα παράγει αξία για την οικονομία, τις τοπικές κοινωνίες και τους αγρότες», επισημαίνει η Έλλη Παναγιωτοπούλου, «καθώς αρχικά εξασφαλίζει μία σημαντική πηγή εισοδήματος σε όσους συμμετέχουν και προσφέρει προοπτική για την αγροτική παραγωγή και την απασχόληση στην ελληνική περιφέρεια».

Η άποψη του Συνεταιρισμού
Στον συνεταιρισμό Ημαθίας Venus Growers, η Συμβολαιακή Γεωργία διανύει το 4ο έτος εφαρμογής της. «Τα αποτελέσματα της συνεργασίας ήταν άριστα», μας λέει ο Πρόεδρος του Συνεταιρισμού, Αντώνης Μαρκοβίτης, επισημαίνοντας ότι οι παραγωγοί είναι απόλυτα ικανοποιημένοι, αισθάνονται σιγουριά για το μέλλον τους και όλοι θέλουν να συνεχίσουν. Ο Συνεταιρισμός Venus Growers ξεκίνησε με το βιομηχανικό ροδάκινο και σήμερα τα προϊόντα για τα οποία συμβάλλονται τα μέλη του ανέρχονται σε δέκα (βιομηχανικό ροδάκινο, επιτραπέζια ροδάκινα, επιτραπέζια νεκταρίνια, βιομηχανικά αχλάδια, επιτραπέζια αχλάδια, μήλα, βερύκοκα, δαμάσκηνα, ακτινίδια και κεράσια). Όπως μας λέει, χαρακτηριστικό της μεγάλης αποδοχής και των προοπτικών της Συμβολαιακής Γεωργίας είναι το γεγονός ότι ήδη το ενδιαφέρον των παραγωγών ξεφεύγει από την ετήσια δέσμευση και οι παραγωγοί ανταποκρίνονται σε συμβάσεις με τον συνεταιρισμό για 15ετές πρόγραμμα στα ροδάκινα και 20ετές στα βιομηχανικά αχλάδια. Ο Συνεταιρισμός έχει ήδη προχωρήσει σε 410 συμβόλαια, 15ετή και 20ετή.