Τον Νοέμβριο του 2013 διεξήχθη μια ποσοτική έρευνα που είχε ως βασικό σκοπό να διερευνήσει τις απόψεις των φοιτητών του Τμήματος Ψηφιακών Μέσων και Επικοινωνίας του ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας, σχετικά με τις προοπτικές της καριέρας τους στον τομέα των Δημοσίων Σχέσεων. Η επιβλέπουσα Αμαλία Τριανταφυλλίδου, Διδάκτωρ του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και Επιστημονική Συνεργάτιδα του ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας στο Τμήμα Ψηφιακών Μέσων και Επικοινωνίας, αναφέρει σχετικά με την έρευνα: «Οι φοιτητές που συμμετείχαν στην έρευνα φαίνονται αρκετά ικανοποιημένοι με την επιλογή τους να σπουδάσουν Δημόσιες Σχέσεις, καθώς αυτή η επιλογή συνδέεται άμεσα με την επιθυμητή επαγγελματική τους εξέλιξη στον κλάδο.

Την ίδια στιγμή που το γενικότερο κλίμα απαισιοδοξίας στην Ελλάδα πλήττει τα επαγγελματικά όνειρα των φοιτητών, ο πρωταγωνιστικός ρόλος του διαδικτύου και των κοινωνικών δικτύων ενισχύει ακόμη περισσότερο την αξία των Δημοσίων Σχέσεων. Κρίνεται συνεπώς απαραίτητο, να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα των μελλοντικών επαγγελματιών-στελεχών μέσω της σύνδεσής τους με τις νέες τεχνολογίες, καθώς και της ειδίκευσής τους τόσο στις Δημόσιες Σχέσεις όσο και στη Διοίκηση Επιχειρήσεων».

Η αγορά εργασίας στην Ελλάδα και το εξωτερικό
Παρόλο που το μεγαλύτερο μέρος των φοιτητών (75,5%) θεωρούν ότι είναι προτιμότερο να σπουδάζει κανείς Δημόσιες Σχέσεις σε δημόσια παρά σε ιδιωτική σχολή, παρατηρείται μια ευνοϊκότερη στάση απέναντι στις προοπτικές της επαγγελματικής καριέρας των φοιτητών σε χώρες του εξωτερικού σε σχέση με την Ελλάδα. Όπως παρατηρείται και στο Διάγραμμα 1, οι φοιτητές συμφωνούν ότι η αγορά εργασίας στο εξωτερικό έχει μεγαλύτερο βαθμό απορρόφησης των απόφοιτων Δημοσίων Σχέσεων σε σχέση με την εγχώρια αγορά. Η δυσμενής αντίληψη που έχουν οι φοιτητές για την ελληνική αγορά εργασίας οφείλεται γενικότερα στο απαισιόδοξο κλίμα και στα αυξημένα ποσοστά ανεργίας που παρατηρούνται τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα λόγω της οικονομικής κρίσης. Χαρακτηριστικό είναι επίσης το γεγονός πως ένα μεγάλο μέρος των φοιτητών Δημοσίων Σχέσεων (63,9%) δηλώνουν πως θα έφευγαν στο εξωτερικό για να ακολουθήσουν το επάγγελμα σε περίπτωση που δεν έβρισκαν εργασία στην Ελλάδα. Αντίθετα, μόνο το 15,2% δηλώνει πως δεν θα έφευγε από τη χώρα αν δεν έβρισκε εργασία στον τομέα του.

Μεταπτυχιακές σπουδές και οικονομικές απολαβές
Το 50% των προπτυχιακών φοιτητών που συμμετείχαν στην έρευνα τόνισαν πως για μια επιτυχημένη καριέρα στον κλάδο των Δημοσίων Σχέσεων είναι απαραίτητη η συνέχιση των σπουδών σε μεταπτυχιακό επίπεδο. Επίσης, το 24,2% ανέφερε πως ένας επιτυχημένος επαγγελματίας του κλάδου θα πρέπει να αποκτήσει γνώσεις σε γενικότερα ζητήματα management. Μέσω των παραπάνω απαντήσεων αποκαλύπτεται και η άποψη των φοιτητών για τον στρατηγικό χαρακτήρα των Δημοσίων Σχέσεων, αλλά και τη συνεισφορά της επικοινωνίας στην ανώτατη διοίκηση μιας επιχείρησης.

Σχετικά με το αν θα πρέπει να αναβάλλουν τη δημιουργία οικογένειας για να προωθήσουν την καριέρα τους, οι απαντήσεις των φοιτητών ποικίλουν. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι το 39,4% διαφωνούν πως πρέπει να αναβάλλουν τη δημιουργία οικογένειας προκειμένου να έχουν μια επιτυχημένη καριέρα στις Δημόσιες Σχέσεις, ενώ το 22,8% συμφωνούν. Αξίζει να αναφερθεί ότι, οι απόψεις των φοιτητών ως προς την αναβολή δημιουργίας οικογένειας για την εξέλιξη στις Δημόσιες Σχέσεις δεν διαφοροποιείται μεταξύ ανδρών και γυναικών, αλλά μεταξύ φοιτητών διαφορετικού έτους σπουδών.

Οι απόψεις των προπτυχιακών φοιτητών σχετικά με τις οικονομικές τους απολαβές από την πρώτη εργασία τους ως στελέχη Δημοσίων Σχέσεων ήταν αρκετά συγκρατημένες και ρεαλιστικές. Το 57% των φοιτητών δήλωσαν ότι, αναμένουν να λάβουν μισθό από 500 έως 1.000 ευρώ κατά τη διάρκεια της πρώτης τους εργασίας, με ένα ποσοστό 30,5% να αναμένει πρώτο μισθό μεταξύ 1.001 και 1.700 ευρώ. Στην ερώτηση «αν είναι δυσκολότερο για τις γυναίκες να εξελιχθούν στον εργασιακό χώρο των Δημοσίων Σχέσεων σε σχέση με τους άνδρες», το 72,8% των προπτυχιακών φοιτητών διαφωνούν, ενώ το 19,9% κράτησαν ουδέτερη στάση.

Η ιδανική εργασία προσκρούει στην πραγματικότητα
Οι φοιτητές θα επιθυμούσαν ιδανικά να εργασθούν, είτε ως στελέχη Δημοσίων Σχέσεων σε μια επιχείρηση είτε ως επαγγελματίες σε μια εταιρεία Δημοσίων Σχέσεων. Επίσης, υψηλά στις προτιμήσεις κατατάσσονται θέσεις εργασίας σχετικές με τη διαφήμιση, τα ΜΜΕ και το marketing. Αντίθετα, χαμηλά στις προτιμήσεις κατατάχθηκαν θέσεις εργασίας σε αντικείμενο μη συναφές με τις Δημόσιες Σχέσεις. Όταν, όμως, οι φοιτητές κλήθηκαν να σκεφτούν την παρούσα κατάσταση και τις συνθήκες στην Ελλάδα και να ιεραρχήσουν τις πιθανές επιλογές επαγγελματικής εξέλιξής τους, τα αποτελέσματα διαφοροποιήθηκαν αρκετά σε σχέση με τα ανωτέρω. Οι διαφορές μεταξύ της επιθυμητής και της πιθανότερης εξέλιξής τους μετά την αποφοίτηση αποτυπώνονται καλύτερα στο Διάγραμμα 2, το οποίο παρουσιάζει τις μέσες τιμές των απαντήσεων των ερωτώμενων βάσει μιας δεκαβάθμιας κλίμακας.


Βασικά Συμπεράσματα
Οι αυριανοί επαγγελματίες των Δημοσίων Σχέσεων φαίνεται να είναι αρκετά συγκρατημένοι σχετικά με την υπάρχουσα κατάσταση στην ελληνική αγορά εργασίας, αλλά και τη μελλοντική τους επαγγελματική εξέλιξη. Οι φοιτητές που συμμετείχαν στην έρευνα θεωρούν ότι η αγορά εργασίας σε χώρες του εξωτερικού προσφέρει περισσότερες προοπτικές εξέλιξης σε σχέση με την Ελλάδα. Οι συγκρατημένες αντιλήψεις των φοιτητών Δημοσίων Σχέσεων για τις προοπτικές που προσφέρονται στην ελληνική αγορά συμβαδίζουν με το γενικότερο αίσθημα απαισιοδοξίας που επικρατεί στους νέους. Επιπλέον, οι προπτυχιακοί φοιτητές των Δημοσίων Σχέσεων πιστεύουν ότι για μια επιτυχημένη καριέρα στον κλάδο είναι απαραίτητη η μεταπτυχιακή ειδίκευση. Παράλληλα, σημαντική και δυναμική κρίνεται η είσοδος των γυναικών στον κλάδο, ενώ αισιόδοξο είναι το γεγονός ότι το αντικείμενο των Δημοσίων Σχέσεων προσφέρει ικανοποίηση στους φοιτητές που το επιλέγουν, αφού το 75,5% δηλώνει ικανοποιημένο από τις σπουδές του.

Ταυτότητα της Έρευνας
Η βασική ερευνητική ομάδα αποτελούνταν από τους φοιτητές Ιωάννη Κουκουράκη και Γεώργιο Λιδοργινάκη, υπό την επίβλεψη της Δρ. Αμαλίας Τριανταφυλλίδου. Συνολικά συμμετείχαν στην έρευνα 302 φοιτητές. Η συντριπτική πλειοψηφία των συμμετεχόντων ήταν γυναίκες (80,5%) με καταγωγή από την Ελλάδα (95,7%), καθώς το πρόγραμμα σπουδών του συγκεκριμένου τμήματος προσέλκυε, κατά κύριο λόγο, γυναίκες.

Θεσμικές αλλαγές στα τμήματα Δημοσίων Σχέσεων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης
Μέχρι και το 2013 λειτουργούσαν στην Ελλάδα δυο τμήματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σχετικά με τις Δημόσιες Σχέσεις, το ένα στην Καστοριά του ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας και το άλλο στην Κεφαλονιά του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων. Το σχέδιο αναδιοργάνωσης και ανασύστασης του ακαδημαϊκού χάρτη της χώρας υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, γνωστό και ως «Σχέδιο Αθηνά», οδήγησε στη μετονομασία του Τμήματος Δημοσίων Σχέσεων και Επικοινωνίας του ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας σε Τμήμα Ψηφιακών Μέσων και Επικοινωνίας, με διατήρηση του γνωστικού του αντικειμένου τονίζοντας ωστόσο τα νέα ψηφιακά μέσα και τη δυναμική τους στις Δημόσιες Σχέσεις και την Επικοινωνία. Η αντίστοιχη μετονομασία ακολουθήθηκε ένα χρόνο μετά και για το τμήμα Δημοσίων Σχέσεων του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων. Στην Καστοριά προσφέρονται σπουδές στις Δημόσιες Σχέσεις και σε Μεταπτυχιακό Επίπεδο, καθώς λειτουργεί από το 2013 το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών με τίτλο «Μάστερ στις Δημόσιες Σχέσεις και Μάρκετινγκ με Νέες Τεχνολογίες».

Καταλυτικός ο ρόλος του διαδικτύου στην ανάπτυξη των Δημοσίων Σχέσεων
«Καταρχάς αξίζουν συγχαρητήρια στο ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας για τη διεξαγωγή αυτής της πολύ ενδιαφέρουσας έρευνας. Θα συμφωνήσω με τα περισσότερα από τα ευρήματα και ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τα θέματα που σχετίζονται με την εκπαίδευση, αλλά και με την αγορά εργασίας. Συγκεκριμένα, θεωρώ πως πράγματι είναι απαραίτητη η συνέχιση των σπουδών σε μεταπτυχιακό επίπεδο και η απόκτηση γνώσεων σε γενικότερα θέματα management. Επίσης, συμφωνώ απόλυτα με τον καταλυτικό ρόλο του διαδικτύου, των νέων τεχνολογιών και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην ανάπτυξη του κλάδου των Δημοσίων Σχέσεων. Στο πλαίσιο αυτό, οι νέοι επαγγελματίες θα πρέπει να ακονίσουν τις δεξιότητές τους και στη δημιουργία ενδιαφέροντος περιεχομένου με χρήση οπτικοακουστικών μέσων. Στον τομέα των επαγγελματικών προοπτικών, η κρίση μοιραία προσανατολίζει τους νέους προς το εξωτερικό, όπου βεβαίως ο ανταγωνισμός είναι ιδιαίτερα σκληρός. Στις πιο ανεπτυγμένες αγορές του εξωτερικού συναγωνίζονται αμέτρητοι υποψήφιοι απόφοιτοι των καλύτερων πανεπιστημίων, οπότε στην αγορά εργασίας μπαίνουν οι καλύτεροι, οι οποίοι άλλωστε θα είχαν αρκετές προοπτικές και στην Ελλάδα».
Μαρία Λαζαρίμου, CEO Advocate/Burson-Marsteller

Απαραίτητη η ισορροπία επαγγελματικών και προσωπικών προτεραιοτήτων
«Είναι ενθαρρυντικό ότι η πλειοψηφία των σπουδαστών είναι ικανοποιημένοι από την επιλογή τους να σπουδάσουν Δημόσιες Σχέσεις. Το πιο σημαντικό είναι να αγαπά κάποιος αυτό που κάνει, ιδιαίτερα όταν είναι απαιτητικό. Ας μην ξεχνάμε ότι το επάγγελμα αυτό κατατάσσεται σταθερά στην πρώτη πεντάδα των πιο αγχωτικών επαγγελμάτων, σύμφωνα με σχετικές διεθνείς έρευνες! Για να παραμείνει κάποιος στις Δημόσιες Σχέσεις και να καταφέρνει να διατηρεί σε συνεχή ισορροπία τις επαγγελματικές και προσωπικές προτεραιότητες, πρέπει να λαμβάνει ικανοποίηση από την καθημερινότητα της δουλειάς, από τους μικρούς και μεγάλους στόχους και την προσωπική ανάπτυξη που πετυχαίνει μέσα από αυτήν.

Η επικοινωνία από την πλευρά των Δημοσίων Σχέσεων είναι ένα ευρύ πεδίο που μπορεί να προσφέρει αυτή την ικανοποίηση, καθώς απαιτεί συνδυαστικά στρατηγικό σχεδιασμό, κριτική αξιολόγηση, δημιουργική σκέψη και ικανότητες διαπραγμάτευσης και πώλησης, μεταξύ άλλων. Παράλληλα, διαμορφώνει τις συνθήκες και το περιεχόμενο για δυναμική επικοινωνία και ουσιαστικό χτίσιμο σχέσεων σε όλα τα περιβάλλοντα: φυσικό, ψηφιακό ή αναλογικό. Οι βασικές αρχές είναι σταθερές αλλά καμία περίπτωση δεν είναι ακριβώς ίδια με οποιαδήποτε άλλη: η εμπειρία είναι πολύτιμη, αλλά δεν μπορεί από μόνη της να χρησιμοποιηθεί σαν “καλούπι” αναπαραγωγής προτάσεων και λύσεων. Έρευνα-ανάλυση-δημιουργική σύνθεση είναι το ένα μισό και αποτελεσματική εφαρμογή το δεύτερο!».
Έλια Λιατάκη, Managing Director Ikon/Porter Novelli

Ψύχραιμοι και συνειδητοποιημένοι οι νέοι του χώρου
«Το πρώτο πράγμα που θα ήθελα να αναδείξω μέσα από την ανάγνωση της έρευνας είναι το γεγονός πως το νέο αίμα εμφανίζεται ψύχραιμο, συνειδητοποιημένο και έτοιμο να επιδείξει ευελιξία στα τεκταινόμενα. Κι αυτό το θεωρώ πολύ υγιές και ενθαρρυντικό, καθώς δείχνει πως η νέα γενιά είναι πολύ καλύτερα δομημένη και προετοιμασμένη να αντιμετωπίσει τις αλλαγές. Η εξοικείωση με τη δυνατότητα ανεύρεσης ευκαιριών στο εξωτερικό είναι σημαντικό εφόδιο και έτσι είναι πιο αποδοτικό να αναγνωστεί, παρά ως άλλη μια διαπίστωση για τη στασιμότητα και τις περιορισμένες δυνατότητες της εγχώριας αγοράς, στοιχείο που αποτελεί θέμα μιας άλλης ανάγνωσης και προβληματικής. Η έρευνα καταγράφει τις δυναμικές και τους προβληματισμούς των αυριανών επαγγελματιών στον χώρο της επικοινωνίας και των Δημοσίων Σχέσεων. Τα παιδιά έχουν το ρεαλισμό που απαιτείται αλλά και συνάμα το βλέμμα του πολίτη του κόσμου. Τα παιδιά είναι πιο ώριμα και έτοιμα από καιρό σε σχέση με τις παλιότερες γενιές. Ας κρατήσουμε αυτό!».
Άννα Φουντούλη, Διευθύντρια Solid Relations

Τα στελέχη πρέπει να διαθέτουν εξειδίκευση και ευρεία µόρφωση
«Μια άλλη οπτική γωνία για τις τάσεις στην αγορά εργασίας: το 2014 “ανοίγουν” περισσότερες θέσεις απ’ ότι τα προηγούμενα χρόνια. Αφορούν νέες/νέους με αυξημένα προσόντα σε σχέση με αυτά που προσφέρουν οι προπτυχιακές σπουδές. Σε πρόσφατη συνάντηση των επικεφαλής του δικτύου Edelman άκουσα τούτο: οι επαγγελματίες του PR παίρνουν μόνο το 10% των εφοδίων τους από τις σπουδές, 20% από σεμινάρια, μελέτη και 70% από εκπαίδευση μέσα από την εργασία.
Στελέχη υπηρεσιών όπως το PR είναι χρήσιμο να έχουν Π-shape συγκρότηση. Δηλαδή να έχουν μια δευτερεύουσα εξειδίκευση (π.χ. στο SEO) και ευρεία μόρφωση. Πόσο δίκαιο είναι να απαιτούμε τόσα πολλά από νέα παιδιά; Όχι, δεν είναι δίκαιο και γι’ αυτό πρέπει να δώσουμε όλοι ειλικρινή και σκληρή μάχη για να τους προσφερθεί καλύτερη ανταμοιβή και περισσότερες θέσεις εργασίας. Η μάχη πρέπει να είναι συλλογική και με πλάνο, δεν αρκούν οι προθέσεις. Ο στόχος είναι να βελτιωθεί η οικονομία, να δυναμώσουν οι θεσμοί (π.χ. πανεπιστήμια) και να αποκτήσει ισχυρότερη φωνή η Κοινωνία των Πολιτών».
Στάθης Χαϊκάλης, Chairman και CEO Communication Effect